Monday, 23 June 2014
Monday, 31 March 2014
Rishikesh Pandey
Remittance le banche ko desh ka Mantri ra Sachib ko yesto Rawaf?
Nepal lai yo halat ma puryaune haru lai karbhai gara sakchhas bhane! (punish present and past politicians even after their death!) DV hos wa PR bharne ko pachhi lagera kehi bishesh hunewala chaina.
Civil Servant's performance DV wa PR bharekai karan le bigriyeko hundai haina. Professionalism nabhayera bigriyeko ho. Make them professional at first so they work even at the last minute of their contract period though they might fly abroad immediately. 'Work and performance' are ethics! And nationality does not lie in 'citizenship certificate.' It lie in heart, wherever you go. How a minister can say 'they are not Nepali to those who apply/get DV and PR? DV hos wa PR wa labor migration abroad, the goal is Economic and the remittance would come back because not all of the VD/PR holder taking their family.
Think family in Nepalese context (parents-grandparents-in-laws, neighbour, ... a big kin and social network)!
Dherai khoknu bhanda DV ra PR prati lalayit huna naparne 'Nepal' banaune tira lagda ramro hunchha Chief Secretary and Minister. Can they ensure the livelihoods of all citizen at least minimum National Standard? They cannot! What a shameful to see their level of thinking being at the top of state affairs. Wake up and think positively!
World is made of migrants! Migrants are the excellent performer because they struggle and attached to 'Status'. You minister and secretary better learn from those Nepali who are abroad!
Nepal lai yo halat ma puryaune haru lai karbhai gara sakchhas bhane! (punish present and past politicians even after their death!) DV hos wa PR bharne ko pachhi lagera kehi bishesh hunewala chaina.
Civil Servant's performance DV wa PR bharekai karan le bigriyeko hundai haina. Professionalism nabhayera bigriyeko ho. Make them professional at first so they work even at the last minute of their contract period though they might fly abroad immediately. 'Work and performance' are ethics! And nationality does not lie in 'citizenship certificate.' It lie in heart, wherever you go. How a minister can say 'they are not Nepali to those who apply/get DV and PR? DV hos wa PR wa labor migration abroad, the goal is Economic and the remittance would come back because not all of the VD/PR holder taking their family.
Think family in Nepalese context (parents-grandparents-in-laws, neighbour, ... a big kin and social network)!
Dherai khoknu bhanda DV ra PR prati lalayit huna naparne 'Nepal' banaune tira lagda ramro hunchha Chief Secretary and Minister. Can they ensure the livelihoods of all citizen at least minimum National Standard? They cannot! What a shameful to see their level of thinking being at the top of state affairs. Wake up and think positively!
World is made of migrants! Migrants are the excellent performer because they struggle and attached to 'Status'. You minister and secretary better learn from those Nepali who are abroad!
Tuesday, 14 January 2014
Rishikesh Pandey Welfare State Foundation for New Nepal
…sNof0fsf/L /fHo Joj:yfM gofF g]kfn lgdf{0fsf] cfwf/Ú
—ClÈs]z kf08]
Email: itsmehimalaya@gmail.com
aiff{}+
b]lv zflGt zAb hKbf hKbf, /ft lbg cys ?kdf cfGbf]ng ubf{ ubf{, hgcfGbf]ng @ df
@% hgf g]kfnLn] kl/jt{gsf]nflu cfkm\gf] k|f0fsf] cfx'tL lb+bf, xhf/f}+
g]kfnLsf] /utn] ;8s, uNnLx? /+lu+bf, nfvf}+ g]kfnLn] uug e]bL gf/f nufpFbf
g]kfndf kl/jt{g cfof] . Pp6f /fhg}lts kl/jt{g, zflGt tkm{sf] klxnf] v'6\lsnf] .
xf] g]kfnL hgtfn] hgcfGbf]ng @ kl5 s]xL zflGtsf] cg'ej ug{ kfpFbf gkfpFb} t/fO{
hNg yfNof], kxf8 pDng yfNof] . lo hnfO{ / pDnfO{x?df olb slx+ st} /fi6«lxt
lj?4sf] :jfy{ n's]sf 5}gg\ eg] lolgx? ;dfj]zLs/0f, :jklxrfg / clwsf/sf]
;'lglZrttfsf]nflu ePsf yk cfGbf]ng x'g\ g} . hgtfn] nf]stflGqs ;/sf/ :yfkgf
ePsf] Ps jif{ leq}df ;+ljefg;efsf] lgjf{rgsf] cfzf u/]sf ePklg ;/sf/n]
hgcfGbf]ng @ sf] ;kmntfsf] eG8} 8]9 jif{ kl5 cfufdL d+l;/df ;+ljefg;efsf]
lgjf{rg u/fpg] 3f]if0ff u/]sf] 5 / lgjf{rg cfof]u o; dxfgsfo{sf] ce'tk"j{
;kmntfsf]nflu h'6L ;s]sf] 5 . clzIff, cGofo / ul/jLsf] rk]6fdf lklN;Psf] g]kfnL
;dfhn] ;+ljwfg;efsf] lgjf{rg s'g?kdf ljutsf lgjf{rg eGbf km/s 5 / o;n] s] lbG5
eGg] ;DjGwdf :ki6 e};s]sf 5}gg\ . cfzf u/f}+ lgjf{rg cfof]u, /fhg}lts kf6L{x?
tyf gfu/Ls ;dfh / clwsf/jfbL ;+3 ;:yfx?sf] ;+o'Qm / cxf]/fqsf] v6fO{n] hgtf
o;jf/]df l5§} ;'z'lrt x'g]5g\ .
;+ljwfg;efn]
vfgf, gfgf, / 5fgf lb+b}g t/ ;+ljwfg;efn] vfgf, gfgf, / 5fgfsf] clwsf/ lbG5 . o;n]
;8s, k'n, ljh'nL / gx/ lb+b}g t/ ljsfzsf] clwsf/ lbG5 . To:t} ;+ljwfg;efn]
ljBfno tyf :j:Yos]Gb| lb+b}g, t/ lzIff / :j:Yosf] clwsf/ lbG5 . ;+ljwfg;efn] hUuf
hdLg klg lb+b}g t/ e"dLsf] clwsf/ lbG5 eGg] h:tf jfSo+z eg]/ ef]s, /f]u /
clzIffn] lk8Lt hgtfnfO{ a'emfpg Tolt ;lhnf] 5}g . hgtfnfO{ t lo ;a} If]qdf
tTsfn /fxtsf] cfjZoStf 5 . hgtf o:tf ljleGg ;]jf ;'ljwfx?sf] cefjd} ?dNnL/xg'
k¥of] eg] k|lts[ofjbLsf] axsfpdf nfUg] x'G5g\ jf clwsf/ ;'lglZrt ug]{ gfddf
s'g} ;z:q ;d'xdf ;fd]n x'g]5g\ . ctM /fHon] ;+ljwfg;ef dfkm{t gofF
;+ljwfg;efsf] lgdf{0fsf] k|s[of ;+u ;+u} b]zsf] bL3{sfnLg of]hgfnfO{ ;dofj4
?kdf b]z slxn] s'g :t/df k'Ug]5 / To; :t/df k'Ug s] s:tf /0flgtLx? cjnDjg u/Lg]
5 eGg] jf/]df a[xt u[xsfo{ u/L bL3{sfnLg of]hgf lgdf0f{ u/L ;f]xL cg'?k cuf8L
a9\g' kg]{ cfjZostf 5 / To:tf] of]hgf sNof0fsf/L /fHo :yfkgfsf] vflt/ x'g' kb{5
.
jt{dfg
kl/l:yltdf ljleGg ;d'xn] ;+rfng u/]sf lx+;fTds ultljlwx? jf6 hgtfnfO{ t6:y /fVg
klg /fHon] sNof0fsf/L /fHo Joj:yf sf] lglt lng' cfjZos 5 . ;/sf/sf k6s k6s zflGtjftf{sf]
cfJxfg ubf{ klg zflGtjftf{ jf6 lgsf; lgsfNg sltko lab|f]xL ;+u7gx?n] grfxg' /
;/sf/n] lab|f]xL nfO{ ?kfGt/0f ug]{ k|of; ug'{sf] abnf wlDssf] efiff k|of]u
ug'{ tyf zlQm k|ofu u/L lab|f]xLnfO{ bafpg] dgl:ytL agfpg' nfO{ z'e ;+s]tsf]
?kdf lng ;lsb}g . zflGtjftf{ jf6 lgsf; lgsfNg grfxg]x? ;d'xnfO{ ;/sf/n] n]
xf]O{g hgtfn] dfq ;S5g\ . To;}n] ;/sf/n]
hg sNof0fsf] /0flglt cjnDjg ub}{ hgefjgf cg';f/sf] nf]stflGqs k4lt jf6 /fHo
;+rfng u/]df zflGt tkm{sf] uf/]6f] km/flsn] x'g]5 . g]kfnsf] jt{dfg ;d:of o:tf]
cj:yfdf k'lu;s]sf] 5 ls ;a} lt/sf c;xdltsf :j/x?nfO{ l;+uf] /fi6« lgdf{0fsf]
d'nwf©df Nofpg] sfo{ Psf–Ps
x'g ;St}g . s}of}+ k':tf b]lv lt/:s[tx?nfO{ d'nwf/df Nofpg, bzs nfdf] ;z:q åGå lauf/]–eTs]sf
;fdflhs, cfly{s, tyf /fhg}lts ;+/rgfx?sf] k'gMlg{df{0f ug{≤ ljif]z u/L @)$^ ;fnsf]
kl/jt{g kl5 ;+:yfut ePsf] s'zf;g, e|i6frf/, clVtof/ b'?kof]u, gftfjfb—s[kfjfbnfO{
pN6\ofpg nfdf] ;do nfU5 g} . ctM jt{dfg ;/sf/n] ;a} g]kfnLn] ;Ddfg kfpg]
sNof0fsf/L /fHosf] :yfkgfsf] k|s[of cuf8L a9fPdf ;a} gfu/Lssf ;a} vfn]
clwsf/sf] ;'lglZrttf x'g]5 / clwsf/sf] nflu xfn e}/x]sf lab|f]xsf] cf}lrTo ;dfKt
x'g]5 . xfn g]kfnL hgtfnfO{ jf:tjdf To:tf] ;fdflhs ;'/Iff ;+oGqsf] cfjZostf 5 h;n]
hgtfsf ;a} vfn] clwsf/sf] ;'lglZrttf u/f]; . To;}n] sNof0fsf/L /fHodf hgtfsf
;a} vfn] clwsf/sf] ;'lglZrttf x'g]x'Fbf gofF g]kfnsf] :yfkgf sNof0fsf/L /fHo
Joj:yf jf6 dfq ;+ej 5 .
sNof0fsf/L
/fHosf] :yfkgf u/L ljBdfg ;fdflhs, cfly{s tyf /fhg}lts zlQmsf] c;dfg ljt/0fnfO{
;Gt'ngdf Nofpg ;/sf/n] Pp6f /fli6«o cf}Ètsf] hLjg:t/ lgwf{/0f u/L ;f] eGbf
tNnf]:t/sf gful/ssf] hLjg:t/ p7fpg k|ToIf ;sf/fTds x:tIf]ksf] lglt lng' cfjZos
5 . r':t ;/sf/L ;+oGq / zzQm ;fdflhs ;'/Iff Joj:yfsf] :yfkgf / nfu' jf6 sNof0fsf/L
/fHoJoj:yfsf] :yfkgftkm{ cuf8L a9\g ;lsG5 . sNof0fsf/L /fHoJoj:yfdf g]tfn] geO{
kl/kf6L jf ;+oGqn] zf;g ug]{ x'gfn] o;n] hgtfnfO{ ;'zf;g / ;fdflhs ;'/Iff lbG5 .
o:tf] k|sf/sf] zf;g k4ltn] ;a} g]kfnLsf] ljgf ;fdfhLs, cfly{s, n}lËs, ef}uf]nLs
tyf hftLo lje]b ;a}sf] ;a} k|sf/sf clwsf/sf] ;'/Iff ug]{ 5 . tj ;flRrs} clwsf/
k|flKtsf]nflu ePsf lab|f]xx? la:tf/} ;]nfpg] 5g\ eg] s;}sf] lglxt :jfy{sf]nflu
ul/Psf syLt lab|f]xx?sf] klxrfg x'g]5 / /fHonfO{ To:tf :jfy{ lgxLt JolQm jf
;d'xx?nfO{ ?kfGt/0f ug{ ;3fp k'Ug]5 .
sNof0fsf/L
/fHoJoj:yfsf] ;'?jftsf]nfuL jt{dfg ;/sf/ ;a}eGbf /fd«f] ljsNk x'g ;S5 lsgsL Ps
t ;+ljwfg;efsf] lgjf{rg / ;+ljwfg;ef dfkmt{ gofF ;+ljwfgsf] lgdf{0f Pp6f nfdf]
/ r/0fj4 k|s[of xf] h;n] hgtfnfO{ t'?Gt} kl/jt{g lbg ;St}g . csf]{ tkm{
;+ljwfg;efsf] lgjf{rg / ;+ljwfg;ef dfkmt{ gofF ;+ljwfgsf] lgdf{0f kl5 aGg]
;/sf/n] xfnsf] ;/sf/n] h:t} cGt/fli6«o ;xof]u / ;dy{g kfpFg] 5 eGg] lglZrttf
5}g . ;+ljwfg;efsf] lgjf{rg kl5 olb jfdklGyx?sf] ax'dtdf ;+ljwfg;ef / ;/sf/
ag]df sNof0fsf/L /fHo Joj:yfg} :yfkgf ug]{ / nf]stflGqs ;/sf/ ePklg g]kfnsf] e"–/fhg}lts
l:ylt / ljZj kl/j]zn] jfdkGyL zlQmnfO{ ;sf/fTds cfFvfn] kSs} x]g]{ 5}g .
cd]l/sf, ljZjsf] slyt ;'k/kfj/ Pp6f o:tf] b]z xf] hf] sDo"lgi6 zAb jf6}
t;{G5 . o;n] sDo"lgi6x¿NffO{ h/} b]lv lgvf{g rfxG5 en} cd]l/sL /fhlgtL1
efif0fdf To;f] geg'g\ . csf]{ lt/ klZrdL o"/f]k tyf hfkfg -klxnf] ljZj_ hf]
cfnf]rgf ub}{ jf gu/L cd]/LsL lgltsf] ;dy{g g} u5{g\ . To;}n] klxnf] ljZj
h"g sNof0fsf/L /fHosf ;kmn pbfx/0f x'g\, ltlgx? ToxL sNof0fsf/L /fHo
Joj:yfnfO{ jfdklGy zlQmn] g]kfndf k|of]u÷nfu" ug{ vf]h] klg x[bo vf]n]/ ;xof]u
ug]{ 5}gg\ . klxnf] ljZj g} d'Vo bftf ePsf] kl/k]|Iodf olb jt{{dfg ;/sf/n]
sNof0fsf/L /fHosf] cjwf/0ffnfO{ cfTd;ft u/L gofF g]kfn agfpg] k|0f u5{ eg]
g]kfnsf] d'xf/ l5§} jblng ;S5 . ctM sNof0fsf/L /fHosf] :yfkgfsf] nflu o'usf]
dfu ;Dem]/ ;a}n] pbfx/l0fo Tofu ug}{ k5{ . Tofu lgnDjLt /fhfn] ug'{ k5{,
;/sf/n] ug'{ k5{, tyf g]tf tyf /fhg}tLs kf6L{x¿n] ug'{ k5{ . cltul/a hgtfnfO{
/fli6«o dfkb08sf] hLjglgjf{xsfnflu ;/sf/n] lhDd]jf/L lng'k5{ . sNof0fsf/L /fHodf
cltu/Lax¿ x'Fb}gg\ . lhjg:t/ / lhjgofkgdf wgL–u/La © zf;s–zfl;t ju{ 5'l§b}gg\ . o:tf]
;a}n] cfTd ;Ddfg kfpg] ;dfhdf ljb|f]x xF'b}g h'g ;sf/fTds zflGtsf] Pp6f gd'gf
x'g]5 .
sNof0fsf/L
/fHodf x/]s gfu/Lssf] ljlzi6 klxrfgsf] nflu ;fdflhs ;'/Iff gDa/ lbOPsf] x'G5 -o:tf]
ljlzZ6 gDa/sf] lgwf{/0fsf] jf/]df csf]{ n]vdf rrf{ u/f}+nf_ . clg /fHon] pQm
gDa/sf] gfu/Ls sxfF a:5 < s] u5{ < cfly{s cj:yf s:tf] 5 < g}ltstf
s:tf] 5 < eGg] h:tf s'/fsf] hfgsf/L /fVb5 . o;} hfgsf/Lsf] cfwf/df x/]s
gfu/Lssf] /fHo k|ltsf] lhDd]jf/L tyf /fHosf] o;sf gful/s k|ltsf] lhDd]jf/L :ki6
x'G5 / ;f]xL cg';f/sf] lhDd]jf/L lgjf{x ug{ ;Dej x'G5 klg . ha /fHo ;+u x/]s
gfu/Lssf] ja/]df oy]i6 hfgsf/L x'G5 To;kl5 rl/qdf bfu nfu]sf JolQmnfO{ lghfdlt,
k|x/L, ;}lgs tyf ;a}vfn] ;]jf k|j]zdf /f]s nufpg tyf ;]jfdf /x]sf JolQm ePdf eljiodf
;]jf k|j]zdf cof]Uo 7x/fO{ lg:sf;g ug{ ;S5 . o; ;fdfhLs ;'/Iff gDj/n] ;a}sf]
;DklQ / g}ltstf kf/blz{ jgfpg] xF'bf Psftkm{ jf:tljs e"ldlxg tyf clt
ul/jx?sf] klxrfg x'G5 / /fHonfO{ To:tf gfu/Ls nfO{ ;sf/fTds lje]b u/L plgx?nfO{
dfgljo hLjg hLpg of]Uo agfpg ;Dej x'G5 eg] csf]{ tkm{ sfg'gL /fHosf] :yfkgf ug{
;lhnf] x'G5 . o:tf] ;';f;g / kf/blz{tfn] klxnf] ljZjn] g]kfnsf] cfly{s pGgltsf
nfuL dg vf]n]/ ;xof]u ug]{5g\ . To;}n] xfn ;/sf/df ;fd]n /fhg}lts bn, ;/sf/,
tyf sd{rf/L Pj+ Gofokflnsfn] e|i6frf/sf] lj/f]w / sfg"gL /fHo rfxG5g\ eg],
dfcf]jfbL ;lxtsf /fhg}lts bn ;a} hgtfsf nfuL n8]sf x'g\ eg], tyf xfnsf cfGbf]ng/t
ljleGg bn tyf ;d'xn] hgtfsf] clwsf/, ;DdfgLt lhjg / klxrfgsf] nflu ljleGg
k|sf/sf cfGbf]ng u/]sf x'g eg] sNof0fsf/L /fHosf] :yfkgfsf] nflu ;a}n] ;Qfdf]x
Tofu]/ nf]stflGqs eO{ cuf8L a9|g' g]kfnsf] jt{dfg cj:yfsf] cfjZostf xf] . o;sf
cltl/Qm /fhfnfO{ lt/:s[t /fhf kb eGbf ;Ddflgt Joj;foL eO{ ;'/IfLt x'g' /fd|f] nfU5
eg] c:j:Yo /fhlgtL lt/ gtflgO{ ;+ljwfg;efsf] lgjf{rgdf ljgf x:tIf]k g]kfnL
gfu/Ls nfO{ cfkm\gf] eljZo sf]g{df ;xof]u ug'{ pko"Qm x'g]5 .
Rishikesh Pandey Identity Politics
klxrfgsf] /fhlgtLdf klxrfgsf] unt AofVof
Clifs]z k08]
pk k|fWofks
-dfgj kof{j/0f tyf ljsf;
cWoog_
kf]v/f ljZjljBfno
klxrfg zAb ;+ejtM kl5Nnf] g]kfnL /fhlgtLs j[Qdf ;a}eGbf a9L
/l6Psf] t/ ;a}eGbf sd a'lemPsf] zAb xf] . jf:tjdf stf stf klxrfgnfO{ klxrfgsf]
/fhlgtL ug]{n] g} oft a'em]sf 5}gg\ cyjf sn';Lt rfxgfn] c?nfO{ -ga'em]sfnfO{_
a'empg rfxL/x]sf 5}gg\ h:tf] nfU5 . t/ o; a/]df s]lx n]lvxfn] klg s;n] 5fkLb]nf
< s;n] kl9b]nf < cem s;nfO{ dg knf{ / d]/f] ljrf/ hasL g]kfnL ;dfhdf
;j}sf cf cfkm|g} /+u ldn]sf n]vs / kf7s 5g\ . To;df klg cr]n cfP/ n]v k9\g] jf
gk9\g] clg dg k/fpg] of dg gk/fpg] eGg] s'/f n]vssf] hft, wd{, ln+u, If]q,
/fhg}lts ljrf/wf/f, cem u'6df e/kg]{ x'gfn] klg lt ofjt If]qdf st}klg cfkm\gf]
klxrfg jgfpg g;s]sf] d]/f] ljrf/ k|sfzg ug{ k|sfzg u[xnfO{ v} s] n] pTk|]/Lt
unf{ < To:t} kf7snfO{ lsg k9\g dg nfUnf < eGg] s'/f dgdf v]nfpb} dgdf
nfu]sf] s'/f cleJoQmLsf] :jtGqtf 5Fb} 5, k|sf;g u[xn] k|sfzg of]Uo gb]v] s]
eof] t km];a'sdf xfnLlbPkl5 nfO{s, l8:nfO{s jf z]o/ / sd]G6 cfO{xfNnfg eg]/ eg]/
n]Vb} 5' . tkfO{nfO{ lrQ ga'em] lrQ ga'em]sf] s'/fdf ax; ug]{ / km/s ljrf/
cleJoQm ug]{ tkfO{sf] klg clwsf/ 5Fb}5 . TkfO{ klg cl3 a9\g'; . g]kfnL ;dfhdf
:j3f]lift ljåfg cyjf ks]6sf ljZn]ifsnfO{ ax;sf]nflu kof{Kt ;do 5 eGg] s'/f
km];a's, l6\j6/, Anu, tyf kqklqsf / cgnfO{g ld8Lofdf 5fpg] ax;jfhx?Jff6 :ki6
x'G5 g} . wGo 5 ;'rgf k|ljlwsf] ljsfznfO{, b'O{ 5fs vfg gk'u] klg, ;f}rfno
agfpg g;s] klg, sfddf 5l/tf] ePgelg xfsLdsf] ufnL vfg' k/]klg, dx+uf] df]jfO{n
lsGg, dfk;] df e'Ng, clg cy{xLg ax; ug{ ;do, >f]t / ;fwg kof{Kt ePs} 5 .
To;}n] of] n]vnfO{ klg olx cy{xLg ax;sf] yk >[+vnfsf] ?kdf lng'xf]nf .
klxrfgsf] lsg / s;sfnflu eGbf st} kf7sx? kIf ljkIfdf kf]
jfF8LG5g\ sL eGg] efg ljut b'O{ dlxgfsf] /fhg}lts kl/a]zn] b]vfPs} 5 . csf]{lt/
klxrfgnfO{ lsg olt ;fF3'/f] u/fO{Psf] xf]nf eGg] s'/f Psn} ljZn]if0f ubf{
/fhlgtLdf h;n] cfkm\gf] klxrfgsf] lIflthnfO{ 6f9f ;Dd km}nfpg] Ifdtf /fVb}g
p;n] cfFkm'nfO{ ;fF3'/f] 3]/fdfg} l;dLt u5{ eGg] oyfy{ e6\6fP . ljZj /fhlgtL
x]bf{ :ki6 xF'bf] /x]5 of] ;Tos'/f xf] eGg] . ;Sg]n] ljZjdf zf;g u/]sf 5g\,
g;Sg]n] cl:yTj vf]h]sf 5g\, klxrfg vf]h]sf 5g\ . xfdLsxfF klg klxrfg nfO{ olt
;fF3'/f] ?kdf lnO{bf Tolx c;Ifdtf nfO{ k|df0fLt ug{ xf] sL eGg] ;+sf nfU5 . t/
o;f] eGbf klxrfgjfbLx? d dfyL vlgPnfg klg . t/ g]kfnL /fhlgtLn] o:t} b]vfPsf] 5
.
jf:tjdf xfn ljBdfg s'g}klg /fhg}lts bnx? Jf c?
KlxrfgjbLx?n] jf:tjdf klxrfg vf]h] h:tf] nfu]g . klxrfg vfHg]n] ;Qf / zlQm
vf]h]sf] / To;} jf6 klxrfg jG5 eg]sf] b]Vbf klxrfgjfbL lj4fgx?sf] lj4tf k|lt
s7} eGg dg nfU5 . clg plgx?sf] hgtfnfO{ klxrfg af/] :ki6 s'/f /fv]/ l:ytLnfO{
;xh agfpg'sf] abnf dRrfpg] / e8|sfpg] v]n b]Vbf stf stf dg b'V5 klg lsgsL t klxrfgsf] /fhlgtL ug]{x?t sxlnPsf
lj4fgx?, ;dfh kl/jt{gsf ;Dafxsx? Kff] 5g t . /fhg}lts bndf t s;}nfO{ klxrfg rfxLP
h:tf] nfu]g lsgsL Ps t ltgLx? cfFkm} s'g} klxrfgn] cuf8L a9]sf 5}gg\ . csf{]
s'/f cfkm\gf] bn 7'nf] x'Fbf klxrfgsf] ;'lglzrttfsf] lhDd]j/L af]Sg'kg]{ x'gfn]
6'qm6'qmL aGb}5g\ .
klxrfg s] xf] / sxfFjf6 cfp5 eGg]s'/f klxrfgsf] gfddf
/fhlgtL ug]{x?sf] kf/fjf6 :ki6 x'G5 ls ltgLx?n] klxrfg s] xf] / s;sf nflu xf]
eGg] a'em]sf 5}gg\ . s] klxrfg eGg]s'/f /f]P/, s/fP/, 3'Sof{P/, ysf{P/ cfp5
< s[i0f axfb'/ e§rg, cf]d u'?ª x? t ;dfhzf:qsf slyt ljåfgx?, d]/} u'?
d+unl;l4 dfgGw/ e"–/fhlgltsf lj1, b]z / /fli6«otfsf] em08f kmfnL /fhlgtLs
kf6L{sf em08f leq a]/LPsf s[i0f ;'Gb/ dNn, s] logLx?nfO{ yfxf5}g klxrfg s] xf]
/ s;/L k|fKt x'G5 eGg] < dnfO{ nfU5 logLx?nfO{ /fd|};+u yfxf 5 . t/
logLx?sf] sn'l;t dgn] ubf{ yfxf gx'g]x?nfO{ e8\sfO{ /x]sf 5g\ . clg xfdL csf{n]
pS;fPsf] e/df, dRrfPsf] e/df ;f]rljrf/} gu/L hf]lvd df]Ng] jflgk/]sf / ToxL
jflgsf sf/0f uf]vf{nL axfb'/ eg]/ lbO{Psf] ku/Ldf uj{ ug]{ / yk pS;fx6df
nfUg]nfO{ klxrfg s] xf] / sxfFjf6 cfp5 eGg]s'/f hfgL /fVg' k/]sf] klg 5}g .
klxrfg jf:tjdf Ps kf6f]dfq ePsf] l;Ssf xf]O{g . t/ o;nfO{
xfdL dfem Pskf6] ?kdf k|:t't u/]/ Pskf6] ;lSsf h:t} sfd gnfUg] agfOPsf] 5 .
h;/L clwsf/ st{Jo ;Fu hf]8LP/ cfpF5, To;}u/L klxrfg l:jsfo{tf ;Fu 5'l§P/ /xg
;St}g . o;sf] cy{, klxrfg rfxg]n] Ps t cfFkm'nfO{ l:jsf/ of]Uo agfpg' k5{ csf]{
csf{sf] klxrfgnfO{ l:jsf/ ug{ ;Sg'k5{ . l:jsfo{tf ljifout tYo xf] en} klxrfg
a:t'ut / ljifout b'a} x'g ;S5 . klxrfg / l:jsfo{tf JolQm tyf ;dfhx? jLrsf]
nfdf] ;dosf] ;x;DaGw, cGt/s[of, ;xsfo{ / cfbfg k|bfg jf6 cfpF5 . ;dfh /
dflg;sf] Joaxf/nfO{ cfsf/ lbg]sfo{ kmnfdnfO{ ttfP/ lk6] h:tf] xf]O{g . To;}n]
s;}n] dnfO{ l:jsf/ u/ eGb}df s;}n] l:jsf/ ub}{g . j? cfFkm' s:tf] eP c?sf]nflu
l:jsfo{ xf]nf eGg] s'/f klxrfg vf]Hg] n] a'em\g' kg]{ s'/f xf] . g]kfnL ;dfhdf
lj:tf/} l:jsfo{tf ;lxtsf] klxrfgn] :yfg agfO{ /x]sf] cj:yfdf l:jsfo{tf /lxtsf]
klxrfgsf] /6fgn] ePsf] klxrfg / l:jsfo{tf ;d]t u'Dg] lbzflt/ pb\wt 5 .
g]kfnL /fhlgtLdf klxrfgnfO{ j:t'ut ?kdf k|j]z u/fO{Psf] 5 .
gfd sf] /fhlgtL ul/Psf] 5 . xfd|f] klxrfgsf] cfGbf]ng t Pp6f zflns eTsfP/ csf]{
78\ofpg], ljutdf g/fd|f] jf cJojxf/Ls eg]/ 5f8LPsf s'/fnfO{ k'gM kR5\ofpg]
lglh{j klxrfg lt/ pb\wt 5 . cem eGbf xfd|f] klxrfgsf] cfGbf]ng t k|ltzf]wsf
cfGbf]ng h:tf] 5 . xf] gful/sn] gful/stf kfpg' k5{ t/ gful/stf k"0f{
klxrfg xf]O{g . klxrfg t Tof] xf] h'g gful/stf lbO{PsfnfO{ /fHon] gful/ssf]
?kdf l:jsf/ u/f]; . ef]s n] d/]sf, jf9Ldf au]sf, a]/fhuf/Ldf lklN;Psf, /f]un]
56\k6fO{ /x]sf hgtfnfO{ /fHon] u/]sf] lt/:sf/ jf6 :ki6 x'G5 /fHon] xfdLnfO{
gfu/Lstf t lbPsf] 5 t/ gful/s l:jsf/ u/]sf] 5}g lsgeg] gful/s gful/s dfq x'G5
p;sf] 7"nf] ;fgf] bhf{ x'Fb}g . xfdL t /fHon] l:jsf/ gu/L lbO{Psf sfuhnfO{
klxrfg eGb} ;fF3'/f] 3]/f leqsf] klxrfgnfO{ 7"n} ;+em]/ ;dfhdf klg To:t}
gfdsf] klxrfg vf]Hb} 5f}+ . /fd|f] ædÆ To;}n] d oxfF, clg g/fd|f] ætFÆ To;}n]
tF ToxfF eGg] vfnsf] klxrfgnfO{ k|fydLstfsf;fy axzdf NofO{Psf] 5 . t]/f afp
afh] n] xfd|f afp jfh] nfO{ zf]if0fu/]sf lyP/] cj ls t}n] ;a} lt/ ls cj zf]if0f
ug]{ kfnf] xfd|f] eGg] vfnsf] cy{xLg
axz rnfP/ klxrfgnfO{ ;fF3'/f] kl/Psf] b]Vbf nfU5 klxrfg s] xf] / s;sfnflu xf]
eGg]s'/f :ki6 ePsf] 5}g\ . t/ xfd|f ;dfhzfl:q egfpbfx?n] a'em]/ klg
a'emkrfO{/x]sf 5g\ . ;dfhdf ;xLs'/f /fVg ;ls/x]sf 5}gg\ .
s]lx lbg cuf8L k"lj{ kxf8L lhNnfdf ufO{ sf6]/ df;'
vfPsf] elg s]lx JolQmx? kqmfp k/]sf] ;dfrf/ cfof] . lj1fgn] k|dfl0ft u/]sf] tYo
xf] ls ufO{sf] b'w cfdfsf] b'w ;dfgsf] x'G5 . To;}n] klg ufO{sf] df;' vfg'
g}lts ?kd} /fd|f] x'g ;St}g . t/ lxGb'x? lj?4sf] sfo{ u/L cfkm\gf] klxrfg lbg
vf]lhg] o:tf s[ofsnfkn] s;/L l:jsfo{tf ;lxtsf] klxrfg lbg ;S5g\ < x'gt
ljZjdf lxGb' jfx]ssf ;a}h;f] wdf{nlDax?n] lakm vfg] u5{g . t/ lt lakmx? ;fdfGotof
b'w vfg] ufO{ jf6 jgfO{Psf x'+b}gg\ . df;'sf]nflu kflng] ufO{x? b'wsf] nflu
kflng] eGbf km/s k|hfltsf x'G5g / b'w lbg 5f8]sf ufO{ k|fo s's'/, s'v'/f, j+u'/
tyf cGo df;' vfg] hgfj/sf] bfgf jgfpg, dn jgfpg k|of]u ul/G5 s]lx ckjfb jfx]s .
t/ wd{ lg/k]If g]kfndf lxGb'x?sf] cf:yf / cfTd;Ddfg lj?4 ul/g] o:tf k|xf/ /
Jojxf/n] s] b]vfp5 < klxrfgsf] ;Gbe{df sxfFg]/ k5{ lxGb'x?sf] klxrfg <
xf] To;}n] a'em\g'kg]{ s'/f xf] sL klxrfg pQ]hgf xf]O{g . of] t cflTdotf xf] .
cflTdotf b]vfpg] ;a} l:jsfo{ x'G5g\ h'g dfgljo :jefj xf] . t/ xfdLsxfF
cflTdotfsf] ax; x}g pQ]hgfsf] ax; rn]sf] 5 h'g klxrfgsf] gfddf ul/Psf] 3[l0ft
/fhlgtL eGbf c? xf]O{g .
klxrfgsf] s'/fubf{ ;a}lt/jf6 afx'g / afx'gjfb dfyL /fd|}
cfqmd0f ePsf] 5 . cfFªsflhsf] t s'/f 5f]8f}+ t/ s[i0f axfb'/ e§6rg, cf]d u'?ªx?
t ;dfhzf:qsf slyt ljåfgx? x'g t . ltgLx?nfO{ yfxf5}g afx'gjfb s] xf] / s;/L
cfof] eGg] < s] jfx'gjfb jfx'gn] nfb]sf] xf] ls plgx?sf k'vf{n] jfx'gsf]
k/Dk/fnfO{ /fd|f] dfg]/ cfkm\gf]df leq\ofPsf x'g < s] s[i0f axfb'/ e§rgn]
lj;]{ pgsf lxdfnkf/L j:g] k'vf{n] jfx'gsf] ;Dks{df cfP/ ufO{sf] df;'vfg] k/Dk/f
plrt gnfu]/ 5f8]sf] < s] kb\d/Tgx?nfO{ yfxf5}g sf7df08f} jf6 jflx/LPsf
g]jf/x?n] d[To' ;:sf/df df;' / /S;Lsf] k|of]u x'g' c;fGble{s b]v]/ Tof] k/Dk/f
Tofu]sf] < ;+:s[lt eg]sf] df6f]sf pkh xf] . Tof] ;do, 7fFp, kl/l:ytL /
cfjZoStf cg'?k jblnG5 . t/ klxrfgsf] gfddf Tolx ljut tkm{ hfg] O{R5f xf]
klxrfgjfbLx?sf] < k|flrg ;+:s[tLsf] ljsf; jftfj/0fLo lgwf{/0f lyof] h'g cfh
;fGble{s 5}g . cfhsf] ;+:s[lt dflg; / jftfj/0fsf] ;x;+jGw, tyf ;fdfhLs, cfly{s,
/fhg}lts ;+:yf clg ljZj kl/j]zn] lgdf{0f ug]{ xf] . To;}n] klxrfgsf] gfddf
klxn] g/fd|f] dfg]/ 5f8]sf s'/fs} kl5 nfUg' k5{ eGg] ljrf/ k|ultlzn kSs} xf]O{g
. klxrfg t agfpg] xf] . k"vf{ jf6 kmf]6f]slk ug]{ xf]O{g . To;}n]
klxrfgjfbLx? k"vf{ jf6 kmf]6f]slk ;+:s[tLsf] kl/jt{gnfO{ nfO{ klxrfg
dfyLsf] cfqmd0f / jfx'gnfO{ kl/jt{gsf] ;+jfxs b]V5g eg] Tof] ltgLx?sf] lj4jt\
bl/b|tf eGbf c? xf]Og . jfx'g h;n] kl/jt{gnfO{ cem} ;xh ?kdf l:jsf/ ug{ ;s]sf]
5}g, PSsfO{;f} ;tflAbdf p;nfO{ dgv';L vfg, lkpg, rfx]sf] lhjg lhpg, lhjg;fyL
/f]Hg ;a} s'/fdf ;a}lt/jf6 jGb]h ul/Psf] 5, ;a}eGbf k/Dk/fut ;f]rfO{jf6 u|:t 5,
p;}nfO{ c?sf] ;+:s[tL ablnlbPsf] / cfkm\gf] jfb nflbPsf] cf/f]k nufp5g slyt
;dfhzfl:qx? . s:tf] lj8Djgf < To;}n] jfx'gjfb xf]O{g bf]zL . ;]tf] 5fnf
b]Vgf;fy lj4fg dfGb} g]kfnsf] ;f+:s[lts kl/jt{gsf a/]df lab]zLn] n]v]sf u|Gysf]
cf]l/oG6n 1fgdfq} 1fgxf] eGg] ;fDd|fHojfbL ;f]r jf6 aflx/ cfpg] k|oTg u/ . olb
kl/jt{gnfO{ bf]lz dfG5f} eg] cfw'lgstfjfb, ;fdfhLs ultlzntf, dflg;sf]
j;fO{;/fO{ / /fli6«o cGt/fli6«o ;+rf/ hutxf] bf];L . ;dfhdf lbg k|lt lbg hl6n
jlg/x]sf] cGt/;+jGw xf] bf];L .
ctM xfnsf] pQ]hgf?lk klxrfg s;}n] a'em]/ NofPsf] rfxgf xf]
h:tf] nfUb}g . bnx? ;d]t o:t} ;f]R5g\ h:tf] nfU5 . t/ bnx?n] ljutdf cfFkm'n]
u/]sf ulNtsf] sf/0fn] hgtfnfO{ ;lxs'/f a'emfpg] k|of; ;d]t ug{ lxrsLrfO{ /x]sf
5g\ . ha klxrfgnfO{ unt JofVof u/]/ /fhlgtL ul/G5 Tof] cy{xLg ax; s;}sf] lxtdf
x'g ;St}g . ca ;a}sf] l:jsfo{tf ;lxtsf] klxrfgsf] ;'lglZrttfsf]nflu lj4fg
dxf]box? Tyf bnx? h;n] ;:tf] nf]slk|otfsfnflu klxrfgsf] ckJofVof u/], hgtf ;Fu
IfdfdfUb} xfn ;Dd ljsf; ePsf] l:jsfo{tf / klxrfgnfO{ alnof] kfb}{ klxrfgsf]
;+:s[tLsf] ljsf; ul/Pg eg] ePsf] klxrfg ;d]t u'Dg] lglZrt 5 .
Rishikesh Pandey Meaningless Discourse of Federalism
;+l3otf M g]kfnL
/fhlgtLdf cy{xLg ax; .
Clifs]z k08]
pk k|fWofks
-dfgj kof{j/0f tyf ljsf;
cWoog_
kf]v/f ljZjljBfno
dfkm ug'{; kf7s ju{, tkfO{nfO{ lrQ ga'em] . t/ jf:tljstf
olx xf] sL ;+l3otf g]kfnL /fhlgtLsf] cy{xLg ax; xf] . ;+l3otfnfO{ cy{xLg ax;
eGg] lzif{s b]Vgf;fy Ps y/L kf7sx? ub\ub\ x'g] clg csf]{ y/L l/;n] d'd'{/Lg]
cj:yf b]zdf 5 . cem ljut b'O{ bzsb]vL
xfdL o;/L afF8LPsf 5f}+ sL xfd|f n]vs, kf7s, >f]tf, ljZn]ifs, ;dy{s, /
lj/f]wL cf–cfkm\g} lsQfdf 5'l6Psf 5g\ . cfkm\gf] kIfsf :j3f]lift ljåfgsf] ;a}
s'/f /fd|f] / km/s ljrf/ /fVg]sf] ;a} g/fd|f] dGg xfdL dflx/ 5f} . To;}n]
afx'gsf] sf]vdf hGd]sf], s'g} g]tf tyf
bnsf] xg'dfg gePsf], hfthftL, wd{, If]q eGbf dfyL p7\g' k5{, cem eGg'kbf{
dfgatfsf] nflu /fli6«otf eGbf dfyL p7\g ;Sg' k5{ eGg] s'/f asfnt ug]{ x'gfn]
d]/f ks]6sf >f]tf / ;dy{s 5g h:tf] gnfu]sf] / jfx'gn] jf]n] hghftL / blntsf]
lxtdf af]Nb}g, kxf8Lofn] jf]n] dw]zLsf] lxtdf af]Nb}g, lxGb'n] af]n] c?
wdf{nlDasf] lxtdf af]Nb}g eGg] lzIff lbO{Psf] xfd|f] ;dfhdf, clg ;+rf/ tyf k|sfzg u[xsf cfkm\g} /Ë
/ em08f ldn]sf :j3f]lift jl/i7 n]vs, :tesf/ / ljZn]ifs ePsf] d'n'sdf d]/f]
ljrf/n] s'g} t's g/fVg] x'gfn] o:tf] n]v k|sfzg ubf{ k|sfzsnfO{ ;d]t nfG5gf
cfpg;Sg] bl]v k|sfzssf tkm{jf6 klg dfkmL rfxG5' .
g]kfnL zAbsf]ifn] cy{xLg zAbnfO{ s;/L kl/efifLt u5{ To;df d
cgle1 5' . t/ d]/f] a'emfO{df cy{xLg eg]sf] cy{ glbn] ge} lgrf]8df gk'uLg] cj:yf xf] . xf], g]kfnsf /fhg}lts bnsf]
h'6fO{, km'6fO{, 3'Sof{O{, w|'ljs/0f, u'6jGbL, alx:sf/, l:jsf/, lt/:sf/, clg
u}x|lhDd]jf/Lkg ;a}sf] :ki6 ;Gb]z eg]sf] ;+l3otf s'g} klg /fhg}lts bnsf] leqL
rfxgf xf]Og To;}n] of] s]an cy{xLg ax; dfq xf] .
;+l3otf cy{xLg ax; lsg xf] eg] of] ax;df g]kfnL hgtf ;xefuL
ePsf] b]lvb}g . cfZro{ gdfGg';\ . tkfO{nfO{ nfUnf hgtf lsg ;xefuL 5}gg\ eGg] .
t/ d}n] of] ax;df g]kfnL hgtf b]lvg . Jf:tljs s'/f g]kfndf gt gful/s ;dfh 5, gt
dtbftf 5g\ . hgtf st} 5g\ eg] ;';'Kt 5g\, cfkm|gf] alga'tf] u/]sf 5g\, ltgnfO{
;+l3otfsf] pQ]hgfn] 5f]Psf] 5}g, hgtfsf] lhjLsf]kfh{gsf] ;'lgZrttf geP;Dd
ltgnfO{ /fhg}lts bn tyf ltgsf sfo{stf{n] dRrfpb}df / e8\sfpb}df dlRrO{ xfNg] /
e8\lsO{xfNg] km';{b klg 5}g\ . t/ s]jn /fhg}lts bnsf sfo{stf{ hf] ;a} zf;s aGg]
bfpdf 5g, ltlgx?g} slxn] hgtf t slxn] gful/s ;dfh / slxn] ahf/ ;d]t ePsf] clego
u5{g\ . oL ax'?kL snfsf/x?n] cfFkm' /fHo eP/ klg /fHo ePsf] e]p gkfpFbf x]b}{ /
;'Gb} nfh nfUg] kf/fn] aGb, x8\tfn u5{g . cF+km} dfu t]:of{p5g\, cfFkm} jftf{
u5{g / cfFkm} dfu k"/f ePsf] gf6s u5{g\ . t/ a:tjdf ltgn] gt s]lx kfPsf
5g\ gt dfUg 5f8]sf 5g\ . ltgx?nfO{ yfxf 5 ls ltgLx?n] s]xL kfpg] klg 5}gg\
lsgsL kfpgsf] nflu jgfO{Psf] /fHosf] esf/L ltlgx?s} n'5fr'+8Ln] l/lQPsf] 5 /
esf/L eg{ bfFt jf6 kl;gf lg:sg] u/L sfd ug]{ cfF6 ltlgx?sf] 5}g . clg t dfu /
k"lt{ jLr Ps k|sf/sf] cd"t{ cj:yfsf] >[hgf ePsf] 5, cfFkm}n] dfUg
klg g5f]8\g], lbg klg g;Sg], p2]Zolxg, cfjZoStflxg, k|of]ulxg dfu / cGof]n g}
cGof]n leq d8f/LPsf], gt 5]p ePsf] gt 6'Kkf] e]6Lg] k"lt{ . Log} k|ultsf]
jfws h/fnfO{ dnhn u/L/xg], j}slNks ;f]rfO{df ljsf]{ nufPsfx?sf] em'08jf6
;+l3otfsf] cfzf ug'{ s]jn cfsf;sf] kmn cfFvf t/L d/ eGbf km/s x'g ;Snf / <
g]kfndf ;+l3otf lsg eGg] k|Zgdf ;fob} s'g} /fhg}lts bn :ki6
xf]nfg\ . dfcf]jfbLnfO{ z;:q åGådf of]4fx? egf{ ug{, sfFu]|; / Pdfn]nfO{
;+l3otf dfcf]jfbLsf] jGb's] zlQmnfO{ lg:t]h kfg{, dw]zL / hghftLnfO{ ;+l3otf
>f]t ;fwgdfly clwkTo hdfpg cem vfF6L zAbdf eGbf >f]t ;fwgdfly xfnLd'xfnL
ug{ -plgx?s} zAbdf @$) aif{sf] ef]sf] k]6 eg]{ u/L vfg lsgsL g]kfndf hlt nfdf]
;do ef]sf] a;] ltgn] Tolt 5f]6f] ;dod} nfdf] ;do vfg]n] eGbf w]/} vfPsf 5g\_
;+l3otf rlxPsf] 5 . o;}u/L bnx?sf s]lGb|o :t/sf g]tfnfO{ cfkm\gf lhNnf tyf c~rn
:t/sf k|lt:yfkg k':tfsf g]tfnfO{ nf]lnkk lbO{ e'nfP/ s]Gb|df cfkm\gf] :yfg
;'/lIft ug{, clg lhNnf tyf c~rn :t/sf g]tfnfO{ s]Gb|df k'Ug] cfkm\gf] x}l;ot
gePsf] k'li6 ug{ ;+l3otf rflxPsf] 5 . ljut @) aif{sf] 7"nf egfpbf /fhg}lts
bnsf] g]t[TjnfO{ ljZn]if0f u/f}+ t slt g]tf km]/LP < jf:tjdf sf]lx km]l/Psf]
5}g . 7"nf] kb rfxg]x? km'6]sf 5g\ t/ dfp kl6L{nfO{ gofF g]t[Tj lbg ;s]sf
5}gg\ . r'gfj lht] klg ltg}, xf/] klg ltg}, ltgLx?g} lglj{sNk g]tf, lsgsL
ltgLx? cGoq ljSb}gg\, kl;gfsf] sdfO{ vfg] Ifdtf /fVb}gg\ ltlgx? Clg /fhg}lts bn
eg]sf] ltlgx?sf] k'Vof}{ln ;DklQ, /fHo eg]sf] ltlgx?sf] Psdfq 5f]/L ePsf]
;z'/fnL . clg o:t} /fhg}lts bnx? jf6 ;+l3otf sf] cfzf s;n] u/]sf] 5 <
;+l3otf t ltg} bnsf xg'dfgx?sf] dfuL vfg] efF8f] dfq xf] . ;'zf;g /
ljs]lGb|s/0fsf] ;jf]{Qd\ k4lt xf] ;+l3otf . Of] ;'zf;g / ljs]lGb|s/0fnfO{ gt
JolQmdf gt bndf nfu' ug]{ bnx?sf g]tfn] e'Sb}df cfpFb}g . To;}n] ;+l3otf g]kfnL
/fhlgtLsf cy{xLg ax; xf] .
jf:tjdf xfn ljBdfg s'g}klg bnx?n] ;+l3otf rfx+b}gg\ . t/
ltlgx?n] cfh} To;f] eGg] zfx; klg /fVb}gg\ . ca eg] ;+l3otf rflxb}g eGgsf]nflu
jftfj/0f ;xh jGb} uPsf] b]lvG5 . sfFu|]; / Pdfn]nfO{ ;+l3otf slxNo} rflxPsf]
lyPg . g t ltlgx?nfO{ ;+ljwfg;efg} rflxPsf] lyof] . dfcf]jfbLsf] ;+l3otf /
;+ljwfg;efsf] Ph]08f g;dfP sfFu|]; / Pdfn]sf] @)$& b]lv @)^# ;Ddsf] 3[l0ft
/fhlgtLsf] sf/0f bnsf] cl:yTjg} ;+s6df kg]{ b]lv jfWotfj; ;+l3otf /
;+ljwfg;efsf] Ph]08f lnP/ ;+ljwfg;efsf] lgjf{rgdf hfg'k/]sf] oyfy{s'/f
dfs'g]x?n] ;+ljwfg;ef 3fF8f] x'G5 eg]/ klxNo} eg]sf] / k|lbk g]kfnx?n]
;+l3otfg} rflx+b}g eg]sf] s'/f ld8Lofdf cfO{;s]jf6 :ki6 x'G5 . o;} ;Gbe{df
hgtfn] sfFu|]; / Pdfn]sf] @)$& b]lv @)^# ;Ddsf] 3[l0ft /fhgLtLsf] lj?4df
dfcf]jfbLnfO{ 5fg] . t/ dfcf]jfbLn] cfFkm}n] ;f]r]eGbf 7"nf] bnsf] x}l;ot
kfpFbf o;nfO{ 7"nf] e|d eof] ls hgtf ;a} dfcf]jbL eP ca dfcf]jfbLn] h]
u/]klg x'G5 . t/ hj cfFkm} 3/jf/] eof] tj dfcf]jfbLnfO{ ;d:of eof] ls cfFkm}n]
grfx]sf] lhDd]jf/L cfO{nfUof] h'g nfdf] ;do ;/sf/df /xg' plrt xf]O{g eGg]
lgisif{sf ;fy ljt08fx? ;'? eP . clg pQ/ cfw'lgs rf+8SolgtL :j?k ;Qfjf6 jflx/Lg]
pkfosf] vf]hL eof] . To;}n] bf]>f] hgcfGbf]ng kl5 ltgj6f ;'/Iff lgsfosf
k|d'vx? sf/jfxLdf kbf{ ;d]t ;'/lIft /flvPsf s6'jfnnfO{ rnfP/ ;Qfjf6 jflx/Lg]
h'lQm km'/\of] dfcf]jfbLnfO{ . clg ;Qfjf6 jfxLl/Pkl5 z;:q o'4 / lgjf{rgsf]
;dodf u/]sf afrfx? k'/fug{ gkg]{ eof] . o;sf ;fy} z;:q o'4sf] ;dodf kf6L{df
x'lnPsf clwsf+z cg}lts wGbfjfnnfO{ ;'wfg{ klg ;Dej lyPg clg nfdf] ;do
7"nf] bnsf] x}l;otdf /xg' klg plrt gx'g] b]lv ;xdltd} klxn] dft[sfx? clg
clxn] j}Bx? 5'l§P . ca kf6L{ ;fgf] ePkl5 ;+l3otf ;'lglZrt ug'{ kg]{ lhDd]jf/L
jf6 klg 5'6\sf/f ldNof] . To:t} ;+l3otfsf] ;jfndf dw]zL bnsf] emg} a'lem g;Sg'
s'// 5g\ . ltgLx?nfO{ slxNo} s0ff{nL b'v]sf] 5}g, gt b'v]sf] 5 d':tfª, dgfª jf
tfKn]h'ª . ltgLx?nfO{ 5f]Pg slxNo} dWoklZrd kxf8sf] ef]sd/L]n], r]kfªsf]
ul/jLn], kxf8df ef]sn] d/]sf nf;x?n] cyjf ;]lt glbsf] a]df};dL jf9Ln] .
ltgLx?sf] s]jn cGg e08f/dfyL clwkTo hdfpg] rfxgfn] k|]/Lt, g]kfn g/x] klg dw]z
rflxPsf] :j/ / dw]zd} dw]zL blnt / dw]zL hghftLsf] cl:yTj dfyL p7\g g;Sg] u/L
zf;g ug{ ;lsg] dw]z rflxPsf] h:tf] gf/fsf] sf/0fn] ltlgx?nfO{ klg ;+l3otf
cfjZos gePsf] :ki6 x'G5 . t/ ltgLx? ;d]t ;+l3otf cfjZos 5}g eGg ;Sg] cj:yfdf
gePsf]n] hlt ;Sbf] w]/} 6'qmf x'g]u/L kf6L{ kmf]/f}+ elg /x]sf] 5g\ . clg ;a}
6'qm] 6fqm] /fhlgtL ug]{x?jf6 ;+l3otf ;+ej 5}g . To;}n] ;+l3otf cy{xLg jxzdf
l;dLt ePsf] 5 .
Rishikesh Pandey Nepalese Emotions
g]kfnu~h b]vL uf}/ x'Fb} slknj:t' 36gfM g]kfnL ;+j]u dfyL] v]njf8
—ClÈs]z kf08]
ut jif{ k'if !) ut]
;b\efjgf kfl6{ -cfgGbL b]jL_ n] cfJxfg u/]sf] dw]z aGb ;Fu–;Fu} ;lNsPsf]
dw]zsf] cfuf] cem} lge]sf] 5}g . ljut ( dlxgf -g]kfnu~h b]vL uf}/ / sf7df08f} x'Fb}
slknj:t' cfO{k'Ubf_ sf 36gfnfO{ ljZn]if0f ubf{ :jefjsf] lx;fan] g]kfnL
klxrfgnfO{ cYof{pg jf kl/eflift ug{ ufx|f] b]vLG5 . lsgls of] cjlw leq g]kfndf
;fDk|bfoLs ;b\efj vnaNofpg] tyf o;nfO{ dha't kfg]{ b'a} k|sf/sf k|ofKt k|of;
ePsf 5g\ . k~rfotL /fli6«otfn] l;sfPsf] g]kfnL :jefj æx6\g] xf]Og 86L n8\g] g]kfnLsf] afgL x'G5, slxn] gem"Sg] lz/
plePsf] :jfledfgL g]kfnL x'G5Æ nfO{ ljZn]if0f ubf{ g]kfnL cfqmfds / o'4 k|]dL
x'G5g eGg] ;Gb]z lbg vf]h]sf] b]vLG5 . jf:tjdf k~rfotL /fli6«otfn] g]kfnLnfO{
ha/h:tL o'4 k|]dL jf cfqmfds agfPsf] lyof] . g]kfnLnfO{ hlxn] hf] ;+u klg n8L
xfNg] ju{, cfkm"n] hlt g} uNtL u/] klg jf h:tf] ck/fw u/] klg lz/
lgx'/fpg' gkg]{ Pp6f h/h/ :jefjsf] klxrfg k~rfotn] lbPsf] lyof] .
o;} ;Gbe{df g]kfnL ;z:q
åGåsf] dWo ;do lt/ ;z:q åGåsf] ljZn]if0f ub}{ Ps hgf cg';Gwftfn] g]kfnLsf]
lx+;f k|]d tyf o'4k|]d jf egf}+ cfqmfds :jefjnfO{ o'4sf] sf/0f elg ljb]zdf
k|:t't u/]sf lyP . lhTg]x?n] n]v]sf] g]kfnL Oltxf;df klg g]kfnLsf] klxrfgnfO{
v's'/L / o'4 ;+u hf]8]/ k|:t't ug]{ u/LG5 . xhf/f}+ jf6 5flgPsf] xfnsf] /fli6«ot
ufgn] klg æjL/Æ tyf æ/utÆ zAb nfO{ ToUg ;s]g . cem
hgcfGbf]ng @ sf] ;kmntf kZrft cem egf} g]kfnu~h b]vL uf}/ x'Fb} slknj:t' ;Dd cfO{k'Ubf
g]kfnLn] b]vfPsf] Jojxf/ jf egf} g]knL e"lddf 36]sf 36gfx? s]nfpFbf o'4
k|]d g} g]kfnL klxrfg xf ls eGg] efg kg'{ cgf}7f] klg xf]Og . o;f]eP s] xfdL
g]kfnL ;flRr o'4 k|]dL xf}+ t< eGg] af/]df ;f]Rg' kg]{ jf jf:tljs g]kfnL
klxrfg s] xf] eGg] jf/]df ljrf/ ug'{ kg]{ b]lvG5 .
d}n] a'em]sf] g]kfnL
klxrfg o'4k|]dL jf cfqmfds :jefjsf g]kfnL eGg] xf]O{g . olb g]kfnL jf:tjd} o'4 k|]dL
ePsf eP !) jif]{ ;z:q åGåsf] ;dodf g]kfndf !$ xhf/ xf]Og !$ nfv dflg; dg{ ;Sg]
lyP . g]kfnu~h b]vL uf}/ x'Fb} slknj:t' ;Dd k'Ubf yk nfvf}+ hgtfn] Hofg u'dfpg]
lyP . jf:tjdf g]kfn o'uf} b]vL] ;+/rgfTds åGå / Ps bzs eGbf nfdf] ;do b]vL z;:q
åGåsf] e'd/Ldf ?dNnLP klg ljZjsf cGo åGåu|:t b]zdf ePsf laWj+z / dfgljo IfltnfO{
x]g]{xf] eg] g]kfnL hgtf jf:tjd} o'4k|]dL jf cfqmfds :jefjsf ge} ;+odLt,
w}o{jfg / zflGtk|]dL x'g eGg] :ki6 x'G5 . km]/L olb g]kfnL ;+odLt, w}o{jfg /
zflGt k|]dL x'g eGg lsg g]kfndf g]kfnu~h, uf}/, / slknj:t' h:tf 36gf 36\5g <
of] Pp6f hl6n ;jfn xf] .
lnlvt Oltxf; / k~rfotn]
o'4 k|]dL / cfqmfds jgfPsf] eP klg lj ;+= @)$^ sf] k|hftflGqs kl/jt{g / ljut !)
jif{ b]lvsf] cfGtl/s o'4 / /fhg}lts pyn–k'yn n] g]kfnL klxrfg jbn]sf] 5 . cr]n g]kfnLdf
efjgfTds ;+j]u a9]sf] 5 h;n] g]kfndf ;do ;dodf cgk]lR5t ljt08f dRrLg] u/]sf 5g eg]
g]kfnL efjgfdf cf3ft k'/\ofP/ g]kfndf ljt08f dRrfpg rfxg]x?sf] klxrfg u/L
To:tf] JolQm jf ;d'xnfO{ ;hfo x'g ;s]sf] 5}g . lj=;+= @)%& kf}if !! df ef/lto
cleg]tf Clts /f]zgn] g]kfn / g]kfnLsf] af/]df gsf/fTds l6Kk0fL u/] …/]Ú eGg]
xNnfsf] e/df g]kfnsf w]/} 7fpFdf cfuf] nfUof] / % hgf g]kfnLn] cgfxsdf Hofg
u'dfpg' k/\of] . ef/tLo d'nsf Jofkf/L, ko{6s tyf ef/tLosf] cf/f]kdf t/fO{jf;L
g]kfnL dfyL cfqmd0fx? ;d]t eP . o; 36gfnfO{ sltkon] o'4 / lx+;f k|]dL g]kfnL
klxrfg eGb} xNnf lk6fP . t/ jf:tjdf Tof] 36gf o'4 k|]d jf lx+;f k|]d lyPg .
Tof] t g]kfnL cl:dtf k|ltsf] ;+j]u lyof] . en} pQm ;dodf Clts /f]zgn] s]lx
eg]sf lyPgg\ eGg] s'/f :ki6 eof] t/ ef/tsf] cuf8L ;w}+ lg/Lx g]kfn / g]kfnL
hgtfn] dfgljo ;+j]ufTds :jefj b]vfP . To:tf ;+j]bglzn ljifodf unt ;'rgf k|jfx
u/L g]kfnL ;+j]unfO{ e8\sfP/ g]kfndf ljt08f dRrfpg rfxg]x? To; ;do s]xL xb ;Dd
;kmn eP . g]kfnL hgtfnfO{ e8\sfP/ g]kfndf /x]sf] ;fDk|bfoLs ;b\efjnfO{ vnaNofpg
rfxg]sf] To; ;dodf vf]hL jf:tjd} ePg .
Clts /f]zg sf08 kl5 ebf}
!^, @)^! df g]kfndf csf]{ sf08 36\of] h"ga]nf !@ hgf lgbf]{if g]kfnLn]
O/fsdf Hofg u'dfpg' k/]sf] lyof] . g]kfnLsf] dg /f]Psf] a]nf j]bgfsf] ;+j]unfO{
s;}n] e8\sfOlbof] . kmn:j?k O/fs cfkm} o'4df ?dnLPsf] b]z leqsf] s'g} cft+ssf/L
;d'xaf6 36fO{Psf] To:tf] cdfgljo 36gfsf] bf]if g]kfnL d':nLd ;d'bfon] v]Kg'
k¥of] . jf:tjdf To; 36gfdf wd{ jf b]z s'g} klg axfgfaf6 g]kfnLnfO{ dfl/Psf]
lyPg . g]kfnn] cd]/Lsf jf a]nfotn] h:tf] O/fsdf o'4 ug{ ;]gf k7fPsf] lyPg . g t
ToxfF dfl/g]x? lxGb' dfq lyP . t/ ;+j]bglzntfnfO{ unt ?kdf k|of]u ug]{ ;d'xn]
g]kfndf lxGb'–d'l:nd aLrsf] ;fDk|bfoLs ;b\efjnfO{ vnaNofpg] k|oTg u/L g]kfnL
;+rf/ hut, tyf a}b]zLs /f]huf/ Joj;fox? Tyf cGo Jofkf/Ls k|lti7fgx?nfO{ tx;–gx;
kg]{ sf]lz; u/Lof] / c/af}+ ?lkFof a/fa/sf] cfly{s Iflt u/fO{of] .
z;:q åGåsf] ;dodf o'4/t
kIfx?jf6 cdfgljo o'4 ul/P klg, dfgj clwsf/sf] xgg / HobtL r/d ?kdf u/LPsf] eP
klg, dfgljo sfg'gsf] cjx]ngf u/L dlg;sf] jfFRg kfpg] clwsf/ vf]l;P klg s'g}
36gfn], wd{, hft, jf If]qsf] ?k lnPgg . j? g]kfnLn] k|ltzf]wsf] efjgf g/fvL
g]kfndf zflGt :yfkgfsf]nflu k|of; hf/L /fv] . t/ g]kfnL leq /x]sf] ;b\efj / cdgr}g
k|lt O{:of{ / 8fx ug]{x?n] ljleGg axfgfdf g]kfndf lx+;fTds Pj+ Wj+;fTds 36gf
36fpg] e/k'/ k|of; ul//x]sf 5g . hgcfGbf]ng–@ ;kmn kfg{ g]kfnL hgtfn] b]vfPsf]
Pstf / zfx;sf] lj?4 g]kfnL] Pstf / ;b\efjsf zq'x? ;lqmotfsf ;fy nflu g]kfnu~h
36gf / To;kl5 lg/Gt/ c? 36gfx? 36fpg ;kmn ePsf 5g . jf:tjdf g]kfnu~h 36gf xNn}xNnf /
unt ;'rgf k|jfxaf6 a9\b} uPsf] lyof] . k|bz{gsf/L / pRr dfWofdLs ljBfnosf
ljBfyL{ aLr ePsf] ;fdfGo ljjfbnfO{ k|of]u u/]/ ;fdfhLs ;b\efj layf]Ng rfxg]x?
xb} ;Dd ;kmn eP . kf}if !) ut]sf] ;fdfGo ljjfbn] kxf8L d'n / dw]zL d'nsf g]kfnL
aLrsf] ;fDk|bfoLstfsf] /+udf kf]tLb} wfld{s /+u cg'z/0f u¥of] / lxGb'–d'l:nd aLrsf]
;fDk|bfoLstfdf k'Uof] . jf:tjdf clt/GhLt / skf]nsNkLt ;+j]ufTds 36gf km}nfO{ 5f]6f]
;dodf ;Dk"{0f t/fO{nfO{ e8\sfpg ;kmn ePsf] Tof] zlQm ljleGg df}sf 5f]Kb} g]kfnL
;b\efj vnaNofpg nflu/x]sf] 5 .
dw]zsf hgtfsf] hfoh
dfusf] cfGbf]ngnfO{ ;Dk"0f{ g]kfnLn] PSoj4tf hgfpbf hgfpb} t/fO{df dw]zL
d'n / kxf8L d'nsf gfu/Ls aLr kmf6f] NofO{ t/fO{ cfGbf]ngnfO{ g} wldNofpg] k|of;
eof] . h;/L g]kfnu~h 36gfsf b[io dw]zdf km}nfO{ dw]zL hgtfnfO{ kxf8L hgtfsf
lj?4df e8\sfpg ;fDk|bfoLs ;b\efjsf zq'x? s]lx xb ;Dd ;kmn eP, plgx? Tolx ?kdf
kxf8sf hgtfnfO{ dw]zL hgtfsf lj?4df e8\|sfpg] k|of; ul//x]sf 5g\ . uf}/ 36gf
h:tf] g/;+xf/ To;s} Pp6f k|of; lyof] . t/ uf}/ 36gfn] kxf8L d'nsf gful/snfO{
dw]zL d'nsf gfu/Lssf] lj?4 e8\sfpg g;s] kl5 ;fDk|bfoLs ;b\efjsf lj/f]lwx?n] b+uf
e8\sfpg] :yfgsf] ?kdf sf7df08f}nfO{ /f]h] . x'g klg logLx?nfO{ nfu]sf] x'g ;S5
ls ;fdfGo Clts /f]zg sf08n] e8\sLg] sf7df08f}, O/fssf cft+ssf/Lsf] lj?4df e8\lsg]
sf7df08f}nfO{ xfnsf] ;+qmd0fsfndf, dw]z s]xL ?kdf kxf8Lof lj?4df e8\lsPsf] ;dodf
e8\sfpg ;hLnf] 5 / sf7df08f} e8\lsg' eg]s} ;Dk"0f{ g]kfn e8\lsg' xf] . sf7df08f}+df
ad k8\sfO{ dw]zdf a:g] s'g} ;d'xn] la:kmf]6sf] lhDd]jf/L ln+bf sf7df08f}+df
dw]zLx? dfyL cfqmd0f z'? x'g] 5 / g]kfndf ;fDk|bfoLs ;b\efj vnaNofpg ;lsg] 5 eGg]
;f]rn] sf7df08f}+df ad k8\sfO{ lgbf{]z gful/ssf] xTof u/Lof] . t/ sf7df08f}n]
o;k6s Hofb} ;+odtf b]vfof] . sf7df08f}sf] 36gfjf6 ;fDk|bfoLstfdf cfFr Nofpg
g;s]kl5 xtf; x'Fb} ;fDk|bfoLs ;b\efjsf zq'x?n] slknj:t'df df]Ob vfF sf] xTof
u/] . tTkZrft plgx?n] km]/L g]kfnL ;+j]unfO{ e8\sfO{ slknj:t'df g/;+xf/ u/fpg
;kmn eP .
o;/L Ps kl5 csf]{
36gfnfO{ s]nfpg]xf] eg] ;fdfhLs ck/flwx?sf] cft+ssf/L Jojxf/ g]kfnnfO{ tx;–gx;
gkf/] ;Dd /f]lsg] b]vLb}g . o:tf] cj:yfdf klg g]kfn ;/sf/ cfof]u u7g / /fxtsf]
s'/f eGbf cuf8L j9\g] u/]sf] kfO{b}g . lj=;+= @)%& kf}if !! sf] Clts /f]zg
sf08, ebf} !^, @)^! sf] sf08, g]kfnu~h sf08, uf}/ sf08 sf cfof]hsx? tyf dw]zsf]
cfGb]ngdf 3';k}7 u/L ck/flws 36gf 36fpg]x? gt kQf nfu]sf 5g\ gt s'g} ck/flwnfO{
sf/jfxL ePsf] 5 . o:tf] b08lxgtfsf] cj:yfn] ;fdfhLs ;fDk|bfoLstfsf ck/flwx?nfO{
yk ck/fw ug{ xf};nf ldn]sf] 5 . sf7df08f}+ ad sf08sf s]lx cf/f]kL cg'xf/x?
;fj{hlgs ePsf 5g\ . t/ To; sf08 k5f8L /x]sf] u'x\o ;fj{hlgs ePsf] 5}g . ;/sf/sf]
lg/Lxtf /x]sf] xfnsf] cj:yfdf If]q, ju{, wd{, / ;Dk|bfosf g]kfnLn] zflGt /
;+odtf ckgfpg' kg]{ ePsf] 5 . ;Dk"0f{ g]kfnLn] ;fdfhLs–;fDk|bfoLs ck/flwnfO{
lrGg] / To:tf tTjsf] e8\sfpk"0f{ s[ofsnfknfO{ a'em]/ g]kfnLsf] PstfnfO{
lg/Gt/tf lbg' clt cfjZos 5 . ck/fw rfx] lxdfnL, kxf8L jf dw]zL cg'xf/n] u/f];\
Tof] cfd lxdfnL, kxf8L jf dw]zLsf] k|ltlglwTj x'g ;Sb}g .
ck/flws dfgl;stfsf dflg;sf]
hdft h'g ;'s} If]q, wd{, jf ;d'bfodf x'g ;S5g t/ ltgn] To:tf If]q, wd{, jf
;d'bfosf] k|ltlglwTj ub}{gg . ltgn] s]jn ck/fwLsf] k|ltlglwTj ub5{g . To:tf
ck/fwLsf] klxrfg ul/ ;hfFo ug]{ kl/kf6L a;fpg'sf] ;§f g]kfnL /fhlgtL ;d]t ækm"6fp
/ /fh u/Æ eGg] dfGotfaf6 u|l;t eO{ e8\sfpsf] /fhlgtLsf] ugf{n] /fhlgtL hgtfsf]
;]jf ug]{ dfWod ge} kmf]xf]/L v]ndf kl/0ft ePsf] 5 . 36gf / ;dosf] ;+j]bglzntfnfO{
a]jf:tf u/L abnfsf] efjgf k|]l/t u/fpg] laleGg 36gfsf ;'rgf / ;dfrf/ ;+k]|if0f ubf{
dw]zsf] :jR5 cfGbf]ngn] ck/flws df]8 lng k'Uof] . dw]zdf cfuf] nflu /Xof] / cf–cfkm\gf]
x7sf] sf/0f uf}/df /Qmkft eof] . hgcfGbf]ng–@ kl5 g]kfnL /fhg}lts j[Qdf 36]sf
36gfnfO{ x]bf{ hgcfGbf]ng–@ dfkm{t g]kfndf nf]stGq :yfkgf u/L g]kfnLsf] cfkm\gf]
k|of;n] !) jif]{ ;z:q o'4nfO{ zflGt k|s[ofdf Nofpg ;kmn g]kfn /fhg}lts g]tfdf k~rfotL
/fli6«otfn] l;sfPsf] slxn] gem'Sg] lz/
plePsf] -;xdtLdf gcfpg], cfkm" af]Ng] t/ c?sf] s'/f g;'Gg] / xfdL eGg]
zAb 1fg gePsf]_ slyt :jfledfg
-cledfg÷3d08_ kl/jt{g x'g g;ls /fhg}lts c;Ifdtf / n'5fr'+8Ln] hgtfsf] ;kgf
jg]sf] ;+ljwfg;ef lgjf{rg cGof]ndf k/]sf] 5 eg] zflGt k|s[of ;d]t w/fkdf kg{ ;Sg]
;+efjgf 5 .
o:tf] cj:yfdf k|lts[ofjfbLx? g]kfndf yk g]kfnu~h, uf}/, sf7df08f}, tyf slknj:t'
36gf 36fpg tlNng x'g]5g\ . To;}n] cfufdL lbgdf ;Dk"0f{ g]kfnL Ps eP/ ;a} vfn]
;fdfhLs ck/fwLsf s[ofsnfknfO{ rgfvf] k"j{s x]b}{ s'g} klg ck/fwLs 36gfn] wd{,
If]qLotf jf hftLotfsf] /+u lng gkfcf];\ eGg] tkm{ ;ts{ x'g' k/]sf] 5 . xfdL ;do
;dodf e8\sLPsf 5f} / e8\sfOPsf 5f} . h;jf6 xfdL n'6LPsf 5f}, xfdLn] u'dfPsf 5f}
eg] ck/fwL n'6]/fx? cfkm\gf] p2]Zodf ;kmn ePsf 5g\ . xfd|f] Pstfn] dfq dfgljo
;+j]bgfnfO{ cad'Nog u/L ;fdfhLs ;b\efj vnaNofpg] 36gf /f]Sg ;+ej 5 . xfd|}
Pstfaf6 dfq zflGt / ljsf;sf] nflu ckl/xfo{ nf]stGq ;+:yfut x'g ;Sg]5 .
Rishikesh Pandey Need of King in Democratic State
Nff]stflGqs g]kfndf /fhfsf] cfjZostf <
Clifs]z
kf08]
xfn hgtfnfO{ afx]s ;a}nfO{ /fhtGq
rflxPsf] 5 t/ hgtfn] klg dg k/fpg] /fhtGq vf]Hg] tkm{ bnx?n] ;f]r]sf 5}gg . g]kfndf
nf]stflGqs ;/sf/sf] :yfkgf ePsf] !& dlxgf lat] klg, /fhfnfO{ lgnlDat ul/P
klg, g]kfnL hgtfsf] dg / dl:tis af6 /fhf / /fhtGq d]l6O{;s]sf] eP klg g]tf tyf
/fhg}lts bnnfO{ g]kfndf /fhtGq arfO{ /fVg kg'{sf] vf; sf/0f hgtfn] a'em\g ;s]sf
5}gg . slxn] ;]/f]df]lgonsf] gfddf t slxn] a]la lsËsf] gfddf g]kfnL s+fu|];n]
/fhfnfO{ af]Sg 5f8]sf] 5}g . cem s]lx dlxgf b]vL b|'t ultdf a9]sf] s+fu|];
Plss/0f k|s[of /fhtGqnfO{ arfpg] v]nsf] ?kdf cuf8L cfpg ;Sg] 7"nf] ;+efjgf
b]lvG5 . g]kfnL s+fu|]; leq /fhtGq lj?4df hlt 7"nf] wf/ 5, lg0f{o :t/df
To; wf/n] xfn;Dd ;]/f]df]lgon jf a]la lsËsf kIfw/x?nfO{ k/f:t ug{ ;s]sf] 5}g . hlt
g} lg/+s'z eP klg, b]z / hgtfnfO{ tx; gx; kf/] klg, kf6L{nfO{ k|ltaGw nufP klg
/ g]tf tyf sfo{stf{x?nfO{ gh/aGb jf y'g'jf agfP klg /fhtGqnfO{ dg, arg / sd{n]
k'hf ul//xg'sf] cf}lrTo g]kfnL s+fu|];n] hgtf ;fd' k'i6L ug{ ;s]sf] 5}g . g]kfnL
s+fu|]; sdn yfkf jf /ljGb| gfy zdf{sf] kf6L{ xf]Og, g t o;sf] g]t[Tj k|sfz
sf]O/fnfn] u/]sf 5g . Tolt dfq xf]Og ;'o{ axfb'/ yfkf, nf]s]Gb| axfb'/ rGb jf
kz'klt zDz]/ h=a=/f= klg g]kfnL s+fu|];sf g]tf xf]Ogg . g]kfnL s+fu|];sf
sfo{stf{, eft[ ;+u7g tyf s+fu|];sf ;'a]R5's dtbftfx? Dffem slx st} cl:tTjdf
g/x]sf] /fhtGqnfO{ g]kfnL s+fu|];n] af]ls /fVg kg'{sf] sf/0fx? hgtfsf dfemdf
/fvL lbP hgtfn] u'd/fx af6 aflx/ cfpg] cj;/ kfpg] lyP .
/fhtGqnfO{ oyfjt /fVg] sfo{df
g]kfnL s+fu|]; dfq} Psn k|of;df nfu]sf] xf]Og . klxn]sf /fhfjfbL bnsf] s'/f t
s] ug]{, cfkm"nfO{ ;fx|} u0ftGqjfbL atfpg] g]skf Pdfn] tyf dfcf]jfbLdf klg
/fhtGqsf kIfw/ /lx/xg'nfO{ hgtfn] qf;sf] efjdf x]/]sf 5g . hgtf nf]stflGqs
u0ftGqsf] kIfdf ePsf] tYonfO{ 7f8} r'gf}tL lb+b} g]tfx? /fhtGq k|]dL x'g' nf]stflGqs
zf;g Joj:yfsf] nflu z'e ;+s]t kSs} xf]Og . hgtf / gful/s ;dfhsf] ;dod} lj/f]w
x'Fbf x'Fb} n'sfP/ b/af/nfO{ kf]:g] xfnsf] nf]stflGqs < ;/sf/ / /fhfnfO{
afFRgs} nflu ah]6 lbOPsf] eGg] u}/ lhDd]jf/ hjfkm lbg] Pdfn] dxf;lrj, b/af/nfO{
vr{ glbg bafa glbg] t/ 36fpg dfq k|of; ug]{ dfcf]jfbLn] hgtfnfO{ hfgsf/L u/fpg'
k5{ ls /fhfnfO{ k};f glb+bf sxfF s] ljklQ cfpg] lyof] . nfvf}+ hgtf ef]sd/Ln]
lk8Lt x'g] b]zdf hgtfnfO{ @ 5fs v'jfpg g;Sg] ;/sf/n], åGå lk8Lt, ;fdGt lk8Lt,
lgs'Gh lk8Lt, jf9L lk8Lt tyf clt ljkGg hgtfsf] lzIff, :jf:Yo / /f]huf/Lsf]
lhDd]jf/L lng g;Sg] ;/sf/n], cl;ldt ;DklQsf dfnLsnfO{ yk s/f]8f} lbg'sf]
cf}lrTo s'g} klg axfgfaf6 ;fljt x'g ;St}g < hgtf lar cfh} u0ftGq
3f]if0ff÷ef]nL u0ftGq 3f]if0ff ug{ ;Sg] 3d08 ug]{ dfcf]jfbLsf] pNn]Vo ;+Vofdf
dGqLx? k|efjzfnL dGqfnodf x'Fbf ;d]t ;/sf/ tkm{ kmls{bfsf] jf:tljstf eGbf km/s
x'g] ul/ lgl/x hgtf h:t} zlQmlxg b]vLg' st} plgx?sf] hgtf lt/ kms]{/ ug]{ clego
dfq t xf]Og eg]/ hgtfn] z+sf ug{ ;S5g . ctM dfcf]jfbLn] ;d]t hgtfnfO{ :ki6
kfg'{ k5{ ls dfcf]jfbLsf] s'g s'gfdf s:tf] x};Lotsf] /fhtGq n's]sf] 5 .
g]kfnsf ljleGg :yfgsf] e|d0fsf j]nf
s]xL hgtf ljif]zu/L kfsf gful/sx?n] b]zdf zflGt :yfkgf x'G5 eg] /fhtGq l:jsfbf{
3f6f gx'g] ts{ /fv]sf] kfO{G5 . jf:tjdf o;/L ;fgf] ;+Vofdf ePklg hgtfn]
æ/fhtGqnfO{ 7fpF lb+bf zflGt 5fpF5 eg]Æ eGg'sf] cy{ /fhtGq cfjZos 5 eGg] geO{
plgx?sf] zflGt k|ltsf] cfsfFIff xf] . o;sf] k5f8L n's]sf] cy{ eg]sf] 7fpF
gkfpFbf /fhf tyf /fhfsf ;dy{sn] s'g} k|sf/sf] clk|o 36gf 36fpg ;S5g ls eGg] 8/ hgtfdf
/x]sf] b]vLG5 . s] /fhg}lts kf6L{x?sf] /fhf hkfO{ klg olx 8/ leq n's]sf] 5 <
Pdfn] dxf;lrjsf] egfOnfO{ Pshgf jl/i7 JoËsf/n] klg o:t} cfzodf cfkm\gf]
>[hgfdf k|:t't u/]sf lyP . Tolt dfq
xf]O{g dw]zsf] cfGbf]ngdf /fhtGqjfbL sf] 3'ifk}7 5 eGg] /fhg}lts bnx?, ebf} !^
sf] sf7df08f}sf] ad sf08df /fhfjfbLsf] xft /x]sf] z+sf ug]{ /fhg}lts bnx?
hgcfGbf]ng @ sf] Toqf] ljzfn hgfwf/ kfpFbf kfpFb} lsg olt sdhf]/< olb
dw]zsf] cfGbf]ngdf /fhtGqjfbL sf] 3'ifk}7 5 / ad sf08df /fhfjfbLsf] xft 5 eGg] xf]
eg] ;/sf/ lsg sf/jfxL ub}{g < hgtfsf] zflGtsf] rfxgf /fhtGq /xFbfs} cj:yfdf
;d]t k'/f gePsf] oyfy{nfO{ dgg ubf{ b]zdf zflGt :yfkgf s} nflu /fhtGq /fVg'kg]{
cfjZostf b]lvb}g . xf] nf]stGq k|lt ;a}n] vt/f dxz'z u/]sf] oyfy{ xf] . t/ of]
klg Tolt g} ;To xf] sL /fhtGq g/fVbf eGbf /fhtGq /fVbf nf]stGqnfO{ al9 vt/f 5 .
lsg ls ha /fhtGq /xG5 ta dfq /fhtGq af6 nf]stGqdf vt/f x'g ;S5 . /fhtGq g} g/x]
s] sf] vt/f < o;f] x'Fbf x'Fb} klg åGå ?kfGt/0fsf l;4fGtx?n] åGå dWo:ytf /
?kfGt/0fsf] nflu åGå/t kIfn] Ps csf{sf] cl:tTj l:jsf/ ug'{ / ;Ddfg ug'{ kg]{
atfpF5 . ctM xfnsf] åGå olb /fhtGq / nf]stGq aLrsf] / ;x cl:tTj sf] nflu xf]
eg] g]kfnsf] ljBdfg /fhtGqsf] cl:tTjsf] af/]df ljZn]if0f ug'{ cfjZos 5 .
g]kfn Plss/0f ;+u} :yflkt g]kfnsf]
/fhtGq jf:tljs ?kdf /fhf lj/]Gb|sf] j+z ljgf; kl5 cl:tTj ljlxg ePsf] ;a}nfO{
:ki6 ePsf] s'/f xf] . cem hgtfsf] egfO{df t lj/]Gb|sf] j+z ljgf; kl5sf] /fhtGq
hgtfsf] O{R5fdf ge} aGb'ssf] e/df :yflkt ePsf] xf] eGg] b]lvG5 . ctM xfnsf] åGå
nf]stGq / /fhtGq aLrsf] ge} nf]stGq / 1fg]Gb| zfx aLrsf] xf] eGbf cTo"lQm
gxf]nf . of] åGå nfO{ g]kfnL hgtfsf] cfsf+Iff nf]stflGqs u0ftGq / 1fg]Gb| aLrsf]
xf] elgPdf åGå dWo:ytfsf] nflu ;a}sf] cl:tTj l:jsfg'{ kg]{ dfGotf cg';f/ g]kfnL
hgtfn] 1fg]Gb| zfxsf] cl:tTjnfO{ ;;Ddfg l:jsfg]{ 5g\ . g]kfnL hgtfn] hfg]sf] 1fg]Gb|
zfxsf] cl:yTj Ps uLtsf/ / Ps ;kmn Joj;foL jf pBf]uklt xf] . ctM ha 1fg]Gb| zfx Ps
uLtsf/ jf ;flxTosf/sf] ?kdf g]kfnL df6f]df b]vf kg]{5g\ jf egf}+ ;kmn Joj;foL
jf pBf]ukltsf] ?kdf g]kfnL hgtfn] pgnfO{ ahf/df b]Vg]5g ta plg k|lt hgtfsf]
;Ddfg cjZo /xg] . o;}u/L 1fg]Gb| zfx af6 klg hgtfsf] cl:tTjnfO{ l:jsfl/ ul2sf]
nf]e Tofu]df 1fg]Gb| zfx tyf pgsf] kl/jf/ nfO{ gt lzj/flqdf kz'klt gfysf] bz{g
ug{ af6 alGrt x'g' kg]{ 5 gt s[i0ffidL df s[i0f dlGb/ hfg jf6 . Tolt dfq xf]O{g
1fg]Gb| zfx tyf kl/jf/sf ;a} gful/s ;/xsf clwsf/ ;'/lIft x'g]5g\ . o;sf]
;fy;fy} g]kfnL hgtfn] ef]u]sf] xfnsf] åGå klg ;dfKt x'g]5 . ctM xfnsf] hgtfsf]
lj/f]w 1fg]Gb| zfx k|lt geO{ >L % 1fg]Gb| lj/ ljqmd zfxb]j dflysf] xf] eGg]
s'/f a'em\g' cfjZos 5 .
g]kfnL hgtfsf] lj/f]wsf]
afah"b g]kfnL s+fu|];n] /fhtGq hf]ufpg s} nflu >L % 1fg]Gb|nfO{ kbaf6
x6\g cfu|x ug'{ k/]sf] 5 . >L % 1fg]Gb| x6]/} eP klg df]l/of6L{x?nfO{ /fhtGq
hf]ufpg' 5 . cfkm\gf] b]zdf *! k|ltzt lxGb'x? x'Fbf lxGb' /fHo grfxLP klg ef/tLo
lxGb'x?nfO{ g]kfn lxGb' /fhtGqfTds /fHo agfpg' k/]sf] 5 . Pdfn] ;d]tn] /fhtGq
arfpg ah]6 lbg'kg]{ :ki6 kfl/;s]sf] 5 eg] o;sf] kl5kl5 dfcf]jfbLn] klg /fhfnfO{
ah]6 lbg c3f]ifLt d~h'/L lbPsf] 5 . cem lj8Djgf, ;+ljwfgn] lgnlDjt u/] klg g]kfnL ldl8ofn] dfxf/fh÷dxf/fgL÷o'j/fh÷d'df
j8fdfxf/fgL cfbL elg ;Daf]wg 5f8]sf 5}gg\ . gt s'g} /fhg}lts bnn] 5f8]sf 5g\ . kf/if
zfx lj/fdL k/]sf] ;dfrf/ n] ;a} ld8Lofdf :yfg kfof] Tof] klg o'j/fhlw/fhsf]
;Ddfg ;fy . kf/if zfxs} pkrf/df ;+nUg 8S6/x? o:tf @$ j6f s];df @@ j6fsf] ;kmn
pkrf/ ePsf] jtfp5g t/ lt s'g} s]; g]kfnL ld8LofnfO{ ;dfrf/ ePgg\ . of] s:tf]
lj8DDjgf xf] g]kfnsf] hxfF g]kfnLsf] ;Ddfg x'Fb}g < o:tf] ;fdlGt ;+:sf/n]
h/f uf8]sf] d'n'sdf /fhtGq /lxt nf]stGq cfpnf < jf:tjdf g]kfnL hgtf jfx]ssf
;j} g]kfnL OnfO6 /fhtGqsf] kIfdf 5g\ / plgx? s]jn hgtfnfO{ 9fF6\g vlKk; 5g\
eGg] tYo o;jf6 :ki6 ePsf] 5 . cem kf/if zfx lj/fdL k/]sf] ;dfrf/ n] ;]K6]Dj/ @
sf] adsf08sf] bf]ifLsf] vf]hLsf] nflu ldl8ofdf rNg' kg]{ jx; / ldl8ofn]
lbg'kg]{ bjfj cf]em]ndf kg{ ;Sg] / x'nd'nsf] df}sfdf ck/flw efUg;Sg]
;+efjgfnfO{ gsfg'{ h3Go ulNt x'g]5 .
o:tf] /fhtGq k|ltsf] /fhg}lts bn,
g]tfx? / ljb]zL zlQmsf] df]xnfO{ hgtfn] kmfNg ;Snfg < of] sfo{ Tolt ;/n /
;xh 5}g lsgls ;a} /fhf rfxg]x?n] /fhfnfO{ /fli6«o Pstfsf] k|lts, /fli6«o
cv08tfsf] ;'lglZrtstf{ tyf /fi6« k|d'vsf] ?kdf x]/]sf 5g\ . t/ s;}n] klg Tof]
JolQm 1fg]Gb| zfx g} x'g' k5{ eg]sf 5}gg . a? /fhf rfxLG5 eGg]x?n] g} 1fg]Gb|
zfx s'g} klg xfntdf /fhf x'g' x'Fb}g eg]sf 5g\ . To;}n] klg w]/}n] w]/} vfn]
/fhfsf] k|:tfj u/], >[ltsf] 5f]/L b]vL lnP/ x[bo]Gb| ;Ddsf k|:tfj cfP . ljZjdf
/fhtGq nf]kf]Gd'v 5 . ljZjsf] hg;+Vofsf] !) k|ltzt eGbf sd hg;+Vof /fhtGqaf6
zfl;t 5g\ . o; kl/k]Ifdf g]kfndf /fhtGqsf] cfjZostf 7fGg' lsdfy{ /fd|f] x'g]
5}g . tyfkL /fi6« k|d'v / Pstfsf] k|ltssf] ?kdf /fhf rflxPsf] xf] eg] laNs'n}
gofF k|s[ltsf] /fhfsf] ;f]rfO{ agfpg' cfjZos b]lvG5 . To;}n] oxfF Pp6f /fhfsf]
k|:tfj ul/Psf] 5 / nfU5 of] k|:tjn] /fhf rfxg] / grfxg] b'j} ;d'xsf] dfu k'/f
x'g]5 .
xf], /fhf ;fFrL g]kfnsf] nflu
kfly{j Pstfsf] l;4fGtsf k|lt?k x'g ;S5g eg], jf /fi6« k|d'v /fhf g} agfO{g' k5{
eg] ljZjdf ljleGg b]zsf /fi6« k|d'vnfO{ ljleGg gfddf /fi6«fWoIf, :6]6 d]g, /fi6«klt,
rfG;n/ elgP em} g]kfnL /fi6« k|d'vnfO{ /fhf elgg] 5 / p;n] gf/fo0flx6L b/af/df
a;]/ /fi6« k|d'vsf lhDd]jf/L lgjf{x ug]{ 5 / >Lk]r klg klxl/g] 5 . To:tf]
JolQm nf]stflGqs zf;g Joj:yf cg';f/ lgjf{rg k|s[ofaf6 hgtfn] 5fGg]5g\ / hGdsf]
cfwf/df sf]xL /fhf aGg kfpg] 5}g . pQm lgjf{rgaf6 cfpg] JolQm If]qLo–hftLo–n}ËLs
lje]b ljgf hf] sf]xL x'g ;Sg]5 t/ g}ltsjfg, ;Ifd / g]kfnsf] ljljwtfsf] ;Ddfg
ug]{ x'g' kg]{5 . Toltdfq xf]Og pQm /fhfn] cf};t g]kfnL ;/xsf] lhjgofkg ug{
/fHosf]if jf6 kfl/>dLs kfpg] 5 . pQm /fhf /fhb/af/ l5bf{ s} cfyL{s cj:yfdf
b/af/af6 aflxl/g] -ef/tLo /fi6«klt cAb'n snfd h:t}_ 5 . pQm /fhfn] /fi6«
k|d'vsf] x}l;otdf ul/g] ;a} cf}krfl/s sfo{qmd sfo{sf/L -sfo{kfnLsf_ n] lbPsf]
ljlw÷lglt÷lgod / Joj:yflksfn] lbPsf] ah]6 leq /xL ljlQo cg'zf;g sfod ub}{ /fi6«
k|d'vsf] e"ldsf lgjf{x ug]{ 5 . o:tf] /fhfsf] kbfjlw % jif{sf] x'g],
Joj:yflksfsf] @ ltxfO{n] s'g} klg sf/0fdf x6fpg ;Sg] / s'g} klg JolQm @ sfo{sfn
eGbf a9L ;do /fhf aGg gkfpg] Joj:yf ldnfpg ;s] /fd|} x'GYof] sL < /fhf klg /xg] / hgtfn] 5fGg klg kfpg] x'Fbf
of] k|:tfj ;a}nfO{ l:jsfo{ x'GYof] sL < t/ /fhlgltzfl:qx? /fhtGq
-df]gfsL{_sf] cjwf/0ff lgjf{rg ;+u ;+alGwt ge} ;Gtfg b/;Gtfgsf] -k'Vof}{nL_ cjwf/0ff
ePsf]n] of] k|:tfj l:jsfg{ g;lsg] ts{ klg /fVnfg . t/ of] ;+ej 5 lsgsL k'Vof}{nL
/fhtGqsf] cjwf/0ff g]kfnsf] nflu cfoftLt cjwf/0ff xf] h'g cjwf/0ff dfGg} k5{
eGg] 5}g . h;/L ljleGg b]z g]kfn ;lxtn] /fhfsf] h]7f] k'?if ;Gtfg ul2sf] xsbf/
x'g] k/Dk/f jbNb} h]7f] ;Gtfg -dlxnf klg_ xsbf/ x'g ;Sg] Aoj:yf u/]sf] 5 To;}
u/L lgjf{rg jf6 /fhf 5fGg] / pQm /fhf /fi6« k|d'v x'g] k/Dk/f klg cj rnfpg
;lsG5 / of] Joj:yf clt pQd x'g]5 . cflv/ of] k2tL g]kfnsf] nflu gofF xf]O{g lsgls
x/]s j8fbz}+df bf}8 lht]/ /fhf jGg] k/Dk/fnfO{ xfnsf] /fhtGqn] zlQmsf] e/df
jbn]/ k'Vof}{nL /fhtGqsf] cjwf/0ff :yflkt u/]sf] xf] . PSsfO{;f}+ ztflAb
zlQmsf] ztflAb ge} ;xdltsf] ztflAb ePsf]n] lgjf{rg jf6 x/]s % jif{sf] nflu /fhf
r'Gg] k2tL dfkm{t b]z / hgtfsf] enfO{df w]/} jif{ latfpg]x?nfO{ /fhf agfpg'
cfkm}df Ps dxfg ;+:sf/ x'g]5 .
Rishikesh Pandey Quality Education
u'0f:t/Lo lzIffsf]
;jfn / z}lIfs ;d:of ;dfwfgsf pkfo
Clifs]z kf08]
Email: itsmehimalaya@gmail.com
ljifo k|j]z
dfgj clwsf/n] ;d]6\g] w]/} If]qdf lzIffsf] clwsf/ klg kb{5 / of] clwsf/
k|fKt eP dfq cGo clwsf/ ;'/lIft x'G5g\ . lzIffn] ;fdflhs–wfld{s–If]qLo–hftLo–n}lËs
ljljwtfsf] ;Ddfg ub}{ ;dembf/L / ;lxi0f'tf a9fP/ ;x–cl:yTj l:jsf/ u/L ;dGoflos ;dfh
lgdf{0fdf ;3fp k'¥Øfp5 . lzIff ;dfh kl/jt{gsf] zlQm ePsf]n] of] åGå ?kfGt/0f
tyf zflGt :yfkgfsf] dfWod aGg ;S5 . dfgj ;+;fwg ;a} ;+;fwgsf] hggL ePsf]n] ul/aLn]
t8\lkPsf] b]znfO{ lzIff ul/aLjf6 5'6sf/f lbnfpg] ;+;fwg aGg ;S5 . lzIffn] k|fs[lts
;DklQ / ljljwtfsf] ;Ddfg / plrt Joj:yfkgdf ;xof]u k'¥Øfpg] x'gfn] lzIff dfgj
hfltsf] cl:yTj / ;fdYo{ ;+u hf]8LPsf] 5 .
lzIffn] dflg;sf] JolQmTj, ltI0ftf, Ifdtf, dfgl;s Pj+ zfl//Ls ljsf; u/L :jtGq
;dfhsf] lhDd]jf/ ;b:o agfpFg] x'Fbf lzIffsf] ckl/xfo{tf dfly k|Zg p7\g ;St}g .
To;}n] ;a}sfnflu lzIff sf] k|ltj4tf /
lzIffsf] clwsf/sf] ;'lglZrttfsf k|of;x? e}/x]sf 5g\ . olt x'Fbf x'Fb} klg
lzIffdf u'0f:t/ Pp6f clt ljlzi6 ;jfn
/x]sf] 5 h;n] lzIffn] ug]{ / ug{ ;Sg] ;a} s'/fx?nfO{ lgwf{/0f ub{5 .
x'gt u'0f:t/ Pp6f ;fk]lIft s'/f xf] h'g :yfg, ;do, ;dfh, jhf/, cfjZostf /
cfsfFIff h:tf tTj ;+u} km/s kg{ ;S5 . t/ klg s'g} b]z tyf ;dfhnfO{ lglZrt ;dodf
lglZrt :t/sf] u'0f:t/ cfjZos k5{ . hgcfGbf]ng @ sf] ;kmntf ;+u} cfuf8L a9]sf] gofF g]kfn lgdf{0fsf] gf/fn] s:tf]
z}lIfs u'0f:t/ gofF g]kfnsf]nflu cfjZos 5 / To;sf] k|flKt s;/L ug]{ eGg] jf/]df
kof{Kt ax; k|fKt u/]sf] 5}g eg] ljBdfg lzIff k|0ffnLn] gofF g]kfn sf] cfjZostf k'/f u5{ eGg ;lsg] cj:yf klg 5}g . o;} ;Gbe}df
o; n]vdf xfnsf] z}lIfs If]qdf JofKt ;d:ofx? cf}Nopb} u'0f:t/Lo lzIffsfnflu lt
;d:ofx?sf] ;dfwfgsf pkfox?sf] jf/]df rrf{ ug]{ k|of; u/LPsf] 5 .
z}lIfs
If]qdf JofKt ;d:ofx?
PSsfO{;f}+
;tflAbnfO{ ;'rgf–k|ljlwsf] o'udf elgP klg g]kfndf e08} %) Ü hgtf k9\g–n]Vg g} ghfGg]
x'g'n] ljZjdf g]kfnsf] cj:yf 5n{Ë x'G5 . ;a}sfnflu lzIff / u'0f:t/Lo lzIffsf]
ljifodf s'/f ubf{ lzIff If]qdf /x]sf] ef}lts
k'jf{wf/ tyf z}lIfs ;fdfu|Lsf] ;jfn t8\sf/f] ?kdf cuf8L cfp5 . g]kfn clw/fHosf
;a}h;f] ljBfno sIffsf]7f, 5fgf, ejg tyf v]n d}bfgsf] cefj, vfg]kfgL
tyf zf}rfnosf] cefj h:tf Ps jf Ps eGbf j9L ;d:of jf6 lk/f]nLO{ /x]sf 5g eg] clwsf+z
ljBfnodf kof{Kt lzIfs 5}gg\ . ljBfno / lzIfs cg'kft cfjZostf eGbf sd tyf lzIfs
/ ljBfyL{ cg'kft cfjZostf eGbf jl9 /x]sf] / c;dfg ?kdf ljt/0f ePsf] lzIfs–ljBfyL{
cg'kftn] z}lIfs u'0f:t/nfO{ k|efj
kf/]sf] 5 .
;a}sfnflu
lzIff cleofg ;+rfngdf /x]sf] ePklg ljljw sf/0fn] ljBfnodf egf{ gx'g]
tyf egf{ x'g]n] ljBfno txsf] cWoog k'/f
gu/L 5f8\g] k|j[lt g]kfnsf ;a}h;f] u|fld0f If]qdf /x]sf] 5 . cToGt sdhf]/ cfly{s cj:yfsf] sf/0f cleefjsx? jfnjflnsfnfO{
ljBfno k7fpb}gg\ eg] k6s–k6s kl/Iffdf km]n x'gfn] jfnjflnsfx? ljBfno hfg
5f8\5g\ . sfg'gn] jGb]h nufP klg oyfjt /x]sf] jfnljjfxn] jflnsfx? ;fg} pd]/df ljBfno
5f8\g jfWo 5g eg] kx'Fr leq ljBfno gx'Fbf jf åGåsf] sf/0fn]
;d]t jfnjflnsf ljBfno 5f8\g afWo 5g\ . lzIff
If]qdf /x]sf] o:tf] cj:yfn] jfnjflnsfnO{ u'0f:t/Lo lzIff jf6 dfq ge} lzIffsf]
clwsf/ jf6 ;d]t alGrt agfPsf] 5 . lzIffsf] clwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkqdf ^)
jif{ cl3 b]vL k|lta4tf hgfO{sf] ePtf klg o;sf] k"0f{ sfof{Gjog x'g ;s]sf] 5}g
. ljBfnodf gt cfjZostf cg';f/ lzIfs b/aGbL 5, gt ePs} b/jlGb cg';f/ kbk'tL{ x'g
;s]sf] 5 . To:t} Psflt/ lzIfs b/jlGbsf] Gofof]lrt ljt/0f 5}g eg] csf]{lt/
lgo"lQm / ;?jf÷a9'jfdf gftfafb, s[kfjfb, rfs8L jfb / kf6L{jfb xflj 5 . ljBfno
;~rfngdf >f]t ;fwgsf] sdL 5 . :yflgo txdfg} sltko ;d:of ;dfwfg ug{ ;lsg]
ePtf klg lgis[o, sdhf]/ Joj:yfksLo Ifdtf / lhDd]j/L jxg gug]{ ;/f]sf/jfnfx?sf]
sf/0f z}lIfs ;d:ofx? oyfjt /x]sf] 5g\ .
lzIff If]qsf ;d:ofx?df ;/f]sf/jfnfx? jLr z}lIfs ;d:of / ;dfwfgsf af/]df
cGt/s[ofsf] gx'g', cToGt lkmtnf] tl/sf jf6 cg'udg tyf lgl/If0f ul/g', k7g–kf7g
tyf kl/Iff k|0ffnL ;fy{s gx'Fbf u'0f:t/lxg ufO{8, u]; k]k/, gf]6 h:tf kf7\o ;fdfu|Ldf
l;dLt ljBfyL] cem kl/Iffdf lr6 rf]g]{ clg d'l:snn] plt0f{ x'g] kl/kf6Ln] lzIffsf]
u'0f:t/ vl:sPsf] 5 . lzIffsf] u'0f:t/ vl:sg'df lzIff ;DalGw P]g lgod tyf gLltut
ljifodf ;/f]sf/jfnfx?;Fu 5nkmn tyf cGtls{of gug]{ kl/kf6L n] jg]sf lglt–lgod sdhf]/
/ lkmtnf x'Fbf b]lvPsf] lgtLut lg/Lxtf, Pj+ b]zdf ljBdfg åGå tyf /fhg}lts
lvrftfgL ;d]t lhDd]jf/ 5g\ . ljleGg ;/f]sf/jfnfx?df
hjfkmb]lxtfsf] cefj, lzIfsx? nuglzn /
lgoldt gx'g', tflnd k|fKt lzIfsx?n] klg tflndsf pknlAwsf] k|of]u gug'{, l;sfO{ k|s[of
Ifdtf clej[l4 / >[hgfd'lv ge} jfl8g] j:t'sf] ?kdf lnO{g'n] z}lIfs u'0f:t/
36]sf] 5 . ljBfno lgl/If0f / cg'udg k|efjsf/L 5}g / z}lIfs k|zf;g u'0f:t/Lo
lZfIff k|lt rf;f] /fVb}g . Tolt dfq xf]O{g u'0f:t/Lo lzIffsf] nflu gt ;/sf/sf]
gt /fhg}lts bnsf] OG5f zlQm b]lvG5 . ljBfno Joj:yfkg ;ldlt, cleefjs, gful/s
;dfh st} jf6 klg u'0f:tl/o lzIffsf] nflu vj/bf/L x'g ;s]sf] 5}g . z}lIfs If]q
o;/L tx; gx; 5 ls gofF g]kfnsf] gfddf oyfl:yltnfO{ lg/Gt/tf lbg' eGbf al9 s]lx x'g]
cj:yf b]lvb}g .
;dfwfgsf pkfo
lzIffsf] clwsf/ ljZjJofkL xf] eg]
u'0f:t/sf] d'4f /fHo / ahf/sf] xf] . s'g} klg /fHosf] lzIffsf] u'0f:t/ s:tf]
x'g] eGg] s'/fsf] lglZrttf ug]{ / pQm :t/sf] u'0f:t/sf] lzIff ;'lglZrtsf]nflu
cfjZos aGbf]j:t ldnfpg] cleef/f /fHosf] g} xf] . lzIffsf] clwsf/sf] leq jfnjflnsfn] k|f/lDes lzIff dft[efiff kfpg' kg]{ clwsf/
klg k5{ . k|f/lDes lzIff dft[efiffsf] dfWod jf6 lbO{bf l;sfO{ k|efjsf/L x'g]
x'Fgfn] k|fylds txsf] lzIff dft[efiff lbO{g' kb{5 . jfnjfnLsfnfO{ zfl//Ls /
dfgl;s ;hfFo lbO{ lzIff nfb\g] kl/kf6Lsf] cGTo u/L jfn d}qLk'0f{ tl/sfjf6 l;sfO{g]
k|0ffnL cjnDjg ul/g' k5{ . lzIff k|s[ofdf afnaflnsfsf] k|ToIf ;xeflutf,
lzIffy{L{sf] ;Ddfg, cfTd ljZjf;df j[l4, cfTd cg'zf;g k|lt k|]l/t ug]{ l;sfO{
k|s[of / /fhgLlts tyf ;fdfhLs cleofg dfkm{t ;a}sfnflu lzIff
eGg] ;x;|flAb nIo k|fKt x'g] cj:yf jgfO{g' k5{ . /fHosf] lzIff k|0ffnL tyf
lzIff lgtLn] Zffl//Ls / dfgl;s ?kdf
sdhf]/ jfnjflnsfsf] lzIff k|lt Wofg lbg ljif]z /]vb]vdf lbO{g] lzIffsf] (Special Needs Education) Joj:yf ug'{ .
lzIffdf
/fHosf] kof{Kt nufgL jLgf gt lzIffsf] clwsf/sf] ;'lglZrt x'g ;S5 gt u'0f:t/ . cfwf/e"t
;fdflhs ;]jfdf /fHosf] bx|f] ;xof]u / cfosf] 7"nf] lx:;f lzIffdf nufgL
ug]{ k|lta4tf /fHon] gu/] ;Dd lzIffsf] clwsf/ ;'lglZrt x'Fb}g . /fHon] ;d'bfonfO{ lzIff If]qdf nufgL ubf{sf] b[Zo /
dfklgo k|ltkmnsf] hfgsf/L u/fO{ lzIff zflGt, nf]stGq / ljsf;sf] cfwf/ xf] elg
kl/eflift ug{ ;s] / ;f]lx cg'?ksf /fHon] ;xsfo{sf]nflu ;d'bfo / lglh If]qnfO{
cfJxfg ug{ ;s]df s]lx jif{dfg} ce'tk"j{ ;kmntf k|fKt x'g ;S5 . To;} u/L;sf/fTds
z}lIfs x:tIf]kx? h:t}M 5fqj[lt, z}lIfs cg'bfg, lgMz'Ns z}lIfs ;fdu|L ;xof]u,
egf{ cleofg, dlxnfnfO{ ljZf]if u|fXotf h:tf s[ofsnfkx? ljleGg u}x| ;/sf/L ;+:yf
tyf sNof0fsf/L ;+:yf tyf JolQmx?n] ;d]t ;xof]u u/]/ ul/jL, cefj / l;dfGts[t
cj:yfdf /x]sf jfnjflnsfx?sf] ;d]t u/L;a}sfnflu lzIffsf] clwsf/sf] ;'lglZrt ug{
;lsG5 .
ljBfno
gS;fÍg u/L ljBfno gePsf :yfgdf ljBfnosf] :yfkgf ug]{ / a[xt 5nkmn jf6 /fhg}lts ;xdlt jgfO{ lzIfs–ljBfyL{ cg'kftsf] cfwf/df
kf/blz{ ?kdf b/aGbL ldnfg / lzIfs lgo"lQm tyf ;?jf u/L lzIfs–ljBfyL{ cg'kft ldnfpg' k5{ . lzIf0f
k]zfnfO{ cGo k]zfdf gljs] kl5 ug]{ k]zfsf ?kjf6 ;a{>]i7x?n] ug]{ k]zfsf]
?kdf ?kfGt/0f gu/] ;Dd z}lIfs u'0f:t/df ;'wf/ x'g] b]lvb}g . To;}u/L ljBfyL{x?nfO{
/fhgLlts ?kdf ;';'lrt u/fpg] sfo{ Kff7\oqmd dfkm{t u/fO{ lzIff If]qdf /fhg}lts
bn tyf ljBfyL{ ;u7gx?n] cx:tIf]ksf] jftfj/0f agfpg' cfjZos b]lvG5 . s'g} klg
axfgfdf afnaflnsfsf] k9fOdf c;/ k'Ug] k|s[tLsf sfo{qmd gug]{ k|ltj4tf ;a}
;/f]sf/jfnfx?n] hfx]/ ug]{ / ljBfnonfO{ zflGt If]qsf] ?kdf l:jsf/ ul/Psf] k|lta4tf
/ zflGt If]q eg]sf] k|ToIf o'4 gug]{ eGg] ;+ls0f{ cy{ eGbf a9L afnaflnsfnfO{
ljBfnos} cf}krfl/s sfo{qmddf afx]s cGo s'g} klg ljlzi6 JolQm ljz]ifsf]
:jfut÷ljbfO{df gnufpg], ljljw vfn] ¥ofnL÷wgf{÷cfGbf]ng jf pT;jdf gnufpg] eGg]
cy{df lng] k|ltj4tf k|s6 ub}{ ljBfnon] z}lIfs Sofn]08/nfO{ b[9tfsf ;fy kfngf ug{
;Sg] jftfj/0f jgfpg' k5{ .
ljBfno Joj:yfkg
;ldlt tyf ;d'bfonfO{ Ifdtfjfg gagfO{ ljBfno x:tfGt/0f ug{ cft'/ b]lvg'n] ;/sf/
cfkm\gf] bfloTj efUg rfx] h:tf] b]vLG5 . To;}n] ;/sf/n] ljBfno x:tfGt/0f ug'{
cuf8L ljBfno Joj:yfkg ;ldlt tyf ;d'bfosf] Ifdtf clej[l4 ug]{ sfo{qmd ;+rfng
ug'{ kg]{ b]lvG5 . To:t} ;dfg lzIff÷kf7\oqmd / ;dfg k/LIff k|0ffnL ckgfO{ Joj;foLs,
lzkd'ns / k|fljlws lzIffdf hf]8 lb+b} ;fd'bflos / gLlh ljBfno jLrsf] c;dfgtf
36fpg] k|oTg x'g' kb{5 . gLlh ljBfnox?sf] Ifdtfsf] cfwf/df x/]s lglh ljBfnonfO{
b'u{d If]qsf Ps jf Ps eGbf j9L ;fd'bfoLs ljBfno ;+u ;+hfndf cfj4 u/L z}lIfs tyf
Joj:yfklso ;]jf cfbfg–k|bfgsf] dfWod jf6 ;fd'bfoLs jf ;/sf/L ljBfnosf] z}lIfs
u'0f:t/df pNn]Vo ?kdf ;'wf/ ug{ ;lsG5 . z}lIfs ;d:of ;dfwfgsf]nflu ;d'bfo :t/
b]vLg} s]Gb|;Dd ;'emfj / bafj lbg] / k|fKt ;'emfj / bafjnfO{ ;sf/fTds ?kdf lng]
kl/kf6L j;fP/ lzIff If]qsf] lhDd]jf/L ;fy{s ?kdf jxg ug]{ kl/kf6L j;fpg ;lsG5 .
:yfgLo ;fd'bflos ;+:yfx?sf] ;~hfn / ;d'bfo tyf gful/s ;dfhsf] ;s[otfdf ljBfno
x]/ cleofg ;+~rfng ug]{ xf] eg] ljBfnosf] lgodLt cg'udg x'g], lzIfsnfO{ lgodLt
/ lhDd]jf/ x'g k|]/Lt ug]{ / z}lIfs Joj:yfkg / cleoGtf aLr l:jsf/ of]Uo
jftfj/0f jGg] b]lvG5 . lzIff / To;sf] k|of]u÷/f]huf/Lsf]nflu lghL If]q jf ahf/
;Fu ;dGjo / ;xsfo{ ug]{ kl/kf6L / lzIffly{nfO{ cWoog ;dodfg} cWoog/t If]qdf
cNksfnLg jf cf+lzs /f]hu/Lsf] kl/kf6L j;fpg ;s] lzIffn] lhljsf]kfh{gdf ;xof]u
ug{ ;S5 .
lhNnfdf jg]sf cfjlws lhNnf ljsf; of]hgf / ljBfnodf jg]sf ljBfno ;'wf/
of]hgf cg';f/ Ps 4f/ k|0ffnL dfkm{t lzIff ;+u ;+alGwt sfo{qmd sfof{Gjog ug]{, u}x|
;/sf/L ;+:yfx?n] :yflgo ;d'bfon] p7fPsf lglZrt ;jfnx?df s]lGb|t eP/ sfd ug]{
kl/kf6Lsf] ljsf; ug]{, / cleefjs lzIff, tyf ;a}sfnflu lzIff / u'0f:t/Lo
lzIffsf] nflu ef}lts tyf af}l4s jftfj/0fsf] lgdf{0fdf ;xof]u ugf{n]] lzIff
If]qsf w]/} ;d:ofx?sf] ;dfwfg ug{ ;lsG5 .
u'0f:t/Lo lzIff af6 dfq gofF g]kfnsf] lgdf{0f x'g ;S5 . gofF g]kfnsf]
lgdf{0fsf]nflu cfkm|gf] ;fF:s[lts klxrfg / c?sf] ;Eotfsf] ;Ddfg lbg] lzIff, /
Hfflto, If]lqo, eflifs, n}lËs lje]b cGTo ub}{ ljZjJofkLs/0f / k|ljlw k5\ofpg]
lzIffsf] ;fy;fy} /fli6«otf / /fi6« k|]d Pj+ g]kfnL ljljwtfsf]
;Ddfg ug{ l;sfpg] lzIff k|bfg ug]{ g;lsPdf gofF g]kfn lgdf{0fsf] ;kgf ;fsf/
x'g] 5}g . gofF g]kfnsf] lzIff k|0ffnL th'{df
/ pQm k|0ffnL cjnDag ug]{ z}lIfs /0fgLlt ljsf;sfnflu ;d'bfosf k|ltlglw, :yfgLo
lzIffljå tyf a'l4lhjL, x'b} lzIffsf s]lGb|o :t/sf ;/f]sf/jfnfx?, /fhlglts bn /
/fHo aLr a[xt 5nkmn / cGt/s[of jf6 ;a}sf] ;xdltdf :ki6 sfo{ of]hgf ;lxtsf] sfo{qmd
th'{df u/L sfof{Gjog u/]/ lzIffsf] clwsf/ / b]z / ;dfhsf] cfjZostfnfO{ k'/f ug{
;Sg] u'0f:t/sf] lzIffsf] ;'lglZrttfsf]nflu /fHon] cGo ;/f]sf/jfnfx?;+u ;dGjo
ug'{ clt cfjZos 5 .
King did not addressed
zfxL 3f]if0ffn] ;+af]wg gu/]sf ;jfnx?
Clifs]z kf08]
itsmehimalaya@gmail.com
r}q @$, @)^@ b]lvsf] cfd x8\tfn
;Fu} cl3 a9]sf] hgcfGbf]ngn] !^cf}+ lbg kf/ ul/;Sbf ;Dd cfˆgf]] u}/ lhDd]jf/Lk"0f{
x7df b[9 /x]sf /fhfn] !^cf}+ lbgdf ;ft /fhg}lts bnx?sf] u7aGwgnfO{ km]/L Ps k6s
k|wfg dGqLsf] cfjZostfsf] lj1fkg ydfP/ hg cfGbf]ngnfO{ dTy/ kfg]{ hdsf]{ u/]sf
5g\ . a}zfv * ut]sf] /fhfsf] ;+jf]wgnfO{ s]nfpbf /fhfjf6 ljBdfg ;d:of ;dfwfgsf]
nflu vf;} kxn ePsf] gb]lvP klg /fhfn] ljutdf cfkm"n] uNtL u/]sf] s'/f hgtf
;dIf hfx]/ u/]sf 5g\ . ;ftbn tyf dfcf]jfbL / cfd hgtfsf] Go"gtd dfu
nf]stGqTds u0ftgq . -8]df]s|]l6s l/kAnLs_ :yfkgfsf] nflu ;+ljwfg ;efsf]
r'gfjsf] 3f]if0fsf] dfu /fv]sf] ;Gb{edf /fhfn] s'l6n rfn ul/ cfkm"n]
lnPsf] hgftfsf] gf;f] ''sfo{sf/L clwsf/ Æ ;ftbn jf6 l;kmfl/; ul/Psf] k|wfg dGqL
dfkm{t hgtfdf g} lkmtf{ u5'{ eGg] 3f]if0ffn] cj an ;ftbnsf] lgoGq0fdf k'u]sf] cef;
x'G5 . cj pk|fGt g]kfnsf] eljio cj jGg] cGtl/d ;/sf/ / pQm ;/sf/n] b/jf/nfO{
sqf] 3]/f leq lgolGqt ug{ ;S5 eGg] s'/fdf lglxt 5 . g]kfnL hgtf ;w} cfkm\g}
g]tfx?n] sdfO{ /xg] v'§f b]lv em:sG5g\ . st} clxn] klg b/jf/ l5gf{;fy z]/ jxfb'/x?
;j} s'/f ;lRrPsf] 5 eGb} dVv kb}}{ ædf};'kmsf] x's'd, lgufx, / afx'nLÆ h:tf
zAbsf] k5f8L s'k|Lg] x'g sL eg]/ g]kfnL hgtf t;]{sf 5g\ . o; k6s km]/L /fhf
cfkm\gf] rfndf ;kmn eP eg] bnx?sf] cl:yTj hgtfn] g} ld6fO lbg] 5g\\ .
/fhfsf] ;Daf]wgn] k|d'v ?kdf
;ft kf6L{sf g]tfx?nfO{ nf]Eofpg] tkm{ eGbf cuf8L s]xL u/]sf] 5}g . x'g t /fhf
:jod\n] ;+ljwfg ;efsf] lgjf{rgsf] 3f]if0ff ug]{ xf]Og h;/L gu/kflnsf r'gfjsf]
3f]if0ff eof] . ;+ljwfg ;efsf] lgjf{rgsf] 3f]if0ff cGt/Ld ;/sf/n] ug'{k5{ t/
/fhfsf] 3f]if0ffdf o; af/] s]xL s'/f cfPsf] 5}g . /fhfsf] ;Daf]wgdf 5'6fpg}
gx'g] ljifox? lyPM ;j} cf:yfsf aGbLx?nfO{ lg;t{ l/xf, cGtl/d ;/sf/sf] nflu
cfJxfg, dfcf]jfbLnfO{ xltof/ la;fO{ d'n wf/df cfpg cfu|x, hgcfGbf]ngsf] qmddf
3fOt] ePsfx?sf] l;3| :jf:Yo nfesf] sfdgf, hgcfGbf]ngsf] qmddf zlxb x'g]x?sf]
cfTdfsf] rL/ zflGtsf] sfdgf, hgcfGbf]ngdf ePsf] hgwgsf] Iflt k|lt Ifdf ofrgf
tyf cGtl/d ;/sf/åf/f u/fOg] ;+ljwfg ;efsf] lgjf{rg / pQm ;+ljwfg ;efn] tof/
u/]sf] ;+ljwfgn] lbPsf Go'gQd ;]jf, ;'ljwf / ;t{df -kl/wL leq_ g]kfnsf] ;Ddflgt
/ dof{lbt /fhf eO{ a:g dGh'/ ePsf] 3f]if0ff ;lxt hgtfnfO{ zfGt /lx cfkm\gf] cfkm\gf
alga'tf]df nfuL /xg cg'/f]w . o:tf] ;Daf]wg /fhfaf6 lsg cfjZos lyof] eg] ljut !%
dlxgfsf] cjlwdf ePsf aGb, x8\tfn, cfGbf]ng / hgwgsf] Iflt ;j} s'/fsf] lhDd]jf/L
dGqL kl/ifb cWoIfsf] gftfn] :jod\ /fhfn] lng' kg]{ lyof] . t/ o;f] ePg . To;}n]
hgtfx?n] cfh} cfGbf]ngnfO{ lj;fO{ xfNg' kg]{ l:ylt b]lv+b}g .
xfnsf] cj:yfdf ef/t / cd]l/sf /fhf
s} kIfdf / ;+ljwfg ;efsf] ljkIfdf b]lvPsf 5g\ . h; sf/0f /fhfsf] ;Daf]wg k|lt
tTsfn ;dy{g hgfPsf 5g\ . o:tf] x'g'sf] k5f8L g]kfndf b]lvPsf] afdkGyL zlQm
k|d'v sf/0f xf] . cd]l/sf Pp6f o:tf] b]z xf] h;sf] klxnf] zq' eg]sf] afdkGyL
zlQm xf] . htL g} k|hftfGqLs ePklg sDo'lgi6 kf6L{x? cd]l/sfsf] nfuL ;}Xo
x'Fb}gg\ . o;}u/L cfkm' wd{ lg/k]If /fi6« ePklg ljzfn hg;+Vof lxGb' ePsf]
ef/tn] /fhfnfO{ h'g s'g} ?kdf -cGttM ;+j}wfgLs ePklg_ /flv/fVg / g]kfnfO{ lxGb'
/fi6« agfO{ /fVg wd{sf] gfddf /fhgLlt ug]{ ef/tLo g]tfx? dfkm{t lbnf] Hofgn]
nfUg] 5 . o:tf] cj:yfdf b/jf/sf] cuf8L dfq geO{ ef/t tyf cd]l/sfsf] cuf8L lgl/x
k|f0fL h:t} x'g] xfd|f ;ftbnsf g]tfn] hgtfsf] kIfdf slt s7f]/ lg0f{o ug{ ;S5g\
pgLx?sf]nflu clxn]sf] ;do Pp6f r'gf}ltk"0f{ ;do xf] . o:tf] r'gf}lt v]Kg k6Ss}
g;Sg] Hofb} sDhf]/ JolQm z]/axfb'/ b]pjf hf] k|wfg dGqLsf] kbdf ¥ofn r'xfO
xfN5g\ tyf k|wfg dGqLsf] kb eg]kl5 d/]/klg ljpFlemg] lul/hf afa' b]lv g]kfnL
hgtf Hofb} tl;{G5g\ . st} plgx? km]/L k|wfg dGqLsf] kb sf] vflt/ hgtfsf]
alnbfgnfO{ df6f]df t ldnfpb}gg\ . ltgLx?sf] sDhf]/Lsf] kmfObf p7fpg ef/t /
cd]l/sfsf] ;xof]udf b/af/n] e/k"/ k|of; ug]{ 5 . t/ cj b]z gt z]/axfb'/sf]
6n6'n] kf/fn] rN5 gt lul/hf afa'sf] ck|hftfGqLs k|hftGqn] rN5 . olb plgx? km]/L
k|wfg dGqLsf] kb sf] vflt/ b/jf/ k;] eg] hgtfn] plgx?sf] cl:yTjnfO{ ;dfKt kfg]{
5g\ . t;y{ ;j} g]tfx?n] of] dxfg hgcfGbf]ngaf6 nf]stGqfTds zf;g Joj:yf :yfkgf
ug{sf] nflu s7f]/ lg0f{osf ;fy cl8s /xg' kg]{5 . tt\ kZrft dfq dfcf]jfbLnfO{
/fhgLlts d'nwf/df NofO{ ;+ljwfg ;efsf] r'gfj / ;+ljwfg ;efaf6 gofF ;+ljwfgsf]
lgdf0f{ ;Dej 5 h;n] /fhf rflxg], grflxg], jf s'g kl/wLdf a:g] /fhf rflxg] eGg]
s'/fsf] lgSof]{n ug]{5 . olx cfd g]kfnL hgtfsf] clxn]sf] rxfgf xf] .
International Criminal Court

Clifs]z
kf08]
>fj0f ! ut] dfO{tL3/ d08nfdf
lbpF;f] rf/ ah] b]vL Ps 306f hlt ;do clwsf/sld{x?n] Kn]sf8{, Aofg/, krf{, kDkn]6
;lxt pleP/ latfP . lt Aofg/, krf{, kDkn]6 tyf Kn]sf8{x?sf] d'Vo ;Gb]z lyof]
g]kfn ;/sf/n] Ps jif{ cuf8L ->fj0f (, @)^# df_ cGt/fi6«Lo kmf}hbf/L cbfnt -/f]d
ljwfg_ cg'df]bg ug{ Aoj:yfkLsf–;+;b af6 kfPsf] cfb]z / ;/sf/sf] k|lta4tfsf]
:d/0f ;/sf/nfO{ u/fpg' . t/ g]kfn ;/sf/sf] la8Dagf s:tf], Aoj:yfkLsf–;+;bn]
/f]d ljwfg cg'df]bg ug'{ k5{ elg Psdtn] kf; u/]/ g]kfn ;/sf/nfO{ /f]d ljwfgdf
x:tfIf/ ul/ g]kfnnfO{ kIf /fi6« agfpg lgb]{zg lbP klg ;/sf/ o; kIfdf ;'';'Kt al;/xg'n]
;/sf/ jf:tjdf cem} nf]stflGqs x'g rflx/x]sf] 5}g eGg] :ki6 x'G5 .
h"nfO{ ! b]vL & ;Dd ljleGg
hgr]tgf a9fpg], x:tfIf/ ;+sng ug]{ / ;/sf/ tyf /fhg}lts kfl6{x?nfO{
cfkm"n] ljutdf u/]sf k|lta4tf ;+:d/0f u/fpFbf clwsf/sld{x?nfO{ nfUof]
;/sf/n] cGt/fi6«Lo kmf}hbf/L cbfntdf cfhef]nL g} x:tfIf/ ul/ o;sf] kIf /fi6«
aGb}5 . t/ xfn;Dd klg o;f] ePsf] 5}g . >fj0f (, @)^# df ;/sf/nfO{ cGt/fi6«Lo
kmf}hbf/L cbfnt cg'df]bg ug{ ;+;bn] lgb]{zg lbP klg ;/sf/n] xfn;Dd ;+;bnfO{
;d]t 9fF6L/x]sf]df gful/s ;dfh tyf clwsf/sld{nfO{ 9fF6g' gf}nf] ePg .
/f]d ljwfg ulDe/ k|s[ltsf ck/fw
-h:tf] g/;+xf/, dfgjtf lj?4sf] ck/fw, o'4 ck/fw tyf cfqmfdstfsf] ck/fw_ ug]{x?nfO{
b08Lt ub}{ To:tf ulDe/ ck/fwx? /f]syfd ul/ ck/fwLx?nfO{ plgx?n] u/]sf] ck/fw
k|lt hjfkmb]xL agfO{ b08xLgtfsf] cGTo ug]{ p2]Zo af6 k|]l/t 5 . of] cGt/fi6«Lo
:t/sf] klxnf] cGt/fi6«Lo :jtGq cbfnt xf] . /f]ddf ;g\ !((* df !@) b]zx?sf] a}7s
af6 Pp6f :jtGq cbfntsf] cfjZostfsf af/]df 5nkmn ul/ cGt/fi6«Lo kmf}hbf/L
cbfntsf] kl/sNkgf ul/of] / /f]d ljwfg !((* tof/ ul/of] . kl5 ;g\ @))@,
h"nfO{ ! df j}wfgLs ?kdf ^) /fi6«x? o;sf kIf /fi6« eP kl5 /f]d ljwfgsf]
cfwf/df of] cbfnt j}wfgLs ?kdf u7g eof] / sfof{Gjogdf cfof] . cGt/fi6«Lo
kmf}hbf/L cbfnt :yfkgfsf] cfwf/ jf:tjdf Go"/]Dju{df gfhL ck/fwLx?nfO{
;hfFo u/]kl5 / ?jfG8f / k"j{ o'uf]:nfeLofdf ePsf g/;+xf/sf bf]ifLx?nfO{ sf/jfxL
ug'{kg]{ b]vLPkl5 eljiodf ;d]t dfgj lj?4sf ck/fw ug]{x?nfO{ GofoLs cË dfkm{t ;hfFo
u/fpg cfjZos b]vLPsf]n] tof/ ePsf] xf] . of] cGt/fi6«Lo kmf}hbf/L cbfntdf hgj/L
!, @))^ ;Dd !)$ kIf /fi6« e};s]sf 5g\ .
xfdL ;a}n] ef]u]sf] s'/f s] xf] eg]
g]kfndf klg ljleGg dfgjtf lj?4sf ck/fw, o'4 ck/fw tyf cfqmd0fsf] ck/fw e}/x]sf
5g\ . t/ lt s'g} klg ck/fwLx? ;hfFosf] efuL ePsf 5}gg\ . To;}sf/0f klg g]kfndf
b08xLgtf h/h/ ?kdf /x]sf] :ki6 5 . Toltdfq xf]Og åGå/t ;dodf, ljleGg k|sf/sf
cfGbf]ngsf qmddf lbOg] r/d oftgfx? klg dfgjtf lj?4sf ck/fwx? x'g . /fhg}lts
?kdf zlQmdf a:g]x?n] zlQmsf] pGdfb af6 36fpg] cdfgljo 36gfx? / ck/fwx?sf]
afah'b klg pgLx? ;hfFosf] efuLbf/ x'g g;Sg] cj:yf b]zdf /x]klg cGt/fi6«Lo
rf;f]sf] sf/0f To:tf ck/fwLx?nfO{ cGt/fi6«Lo kmf}hbf/L cbfnt dfkm{t ;hfFo
lbnfpg ;lsg] x'gfn] o; cbfntsf] cf}lrTo 7"nf] /x]sf] 5 .
bz jif]{ z;:q åGåsf 3fpx? k'l/g
gkfpFb} t/fO{df ljleGg z;:q ;d'xx? b]vLg' / a]nfavtdf ck/fwLs ultljlw / 36gfx?
36\g', ;/sf/ jf u[xdGqLn] To:tf ;d'xnfO{ jftf{df af]nfpg] gfddf wDsLk"0f{
efiffsf] k|of]u ug'{ tyf sltko z;:q ;d'xn] g]kfnsf] ef}uf]nLs, wfld{s tyf
;fdfhLs–;f:s[lts ljljwtfdf /x]sf] ;lxi0f'tf / cfk;L ;b\efjnfO{ vNaNofpg] /
;fDk|bfoLstf e8\sfpg] k|s[ltsf u}/ lhDd]jf/k"0f{ efif0f jf aStAox? lbg'
h:tf 36gfx?n] g]kfnsf] åGåsf] ?kfGt/0fdf 7"nf] r'gf}tL ljBdfg /x]sf] oyfy{
:ki6 x'G5 . cem /fhf jf /fhfjfbLx? af6 km]/L klg s' x'g ;Sg] ;Defjgf ;a}
nf]stflGqs zlQmx?n] b]vL/x]sf] kl/k]Ifdf lxhf]sf] h:tf] c;f]h !* / df3 !( km]/L
klg bf]xf]/Lg ;S5g, hg cfGbf]ng–@ h:t} c? yk cfGbf]ng x'g ;S5g / hg cfGbf]ng–@
df eGbf a9L bdg x'g ;S5 . xfnsf nf]stflGqs zlQmx? e"ldut x'g ;S5g, hgtf 8/
qf;sf] e'd/Ldf kg{ ;S5g . o;/L x]bf{ jf:tjdf g]kfn åGå ?kfGt/0fsf] h6Ln df]8df
plePsf] 5 . b]z z+s}z+sfn] el/Psf], ;+qmd0fsfndf /x]sf] / ;+qmd0fsfn
nlDaO/x]sf] cj:yfdf 5 . o; ;Gbe{df klg g]kfnL hgtfsf] afFRg kfpg] clwsf/sf] ;'lgZrLttf
/ efjL ck/fwLx?nfO{ ;hfFo lbnfpg cGt/fi6«Lo kmf}hbf/L cbfntsf] ckl/xfo{tfnfO{
g]kfn ;/sf/n] dgg ul/ o;sf] kIf /fi6« aGg' clt cfjZos 5 .
t/ ;/sf/ Ps jif{ b]vL o; sfo{df
cuf8L a9\g ;s]sf] 5}g . k|d'v /fhg}lts bnsf g]tfx?, ;/sf/sf dGqLx? pN6} gful/s
;dfh / clwsf/sld{sf cu'jfx?nfO{ ;f]W5g\ lsg g]kfn cGt/fi6«Lo kmf}hbf/L cbfntsf]
kIf /fi6« ePsf] 5}g elg . Pp6f gf6s, ;/sf/ tyf 7"nf /fhg}lts bnsf g]tfx?n]
;+w} dGrg ul//xG5g\ / hgtfnfO{ u'd/fxdf /fvL/fVg rfxG5g\ . jf:tjdf xfd|f g]tfx?
slxNo} nf]stflGqs x'g rfx]gg\ . plgx?n] hgtfsf] elQmdf nfUg' kg]{ cfjZostf
slxNo} b]v]gg\ . a? lgnDaLt /fhfs|} k'hf / ljb]zL zlQm /fi6«s} s7k"tnL
aGg' eGbf k/ l;Gsf] ;Dd gefFRg] ;/sf/ tyf /fhg}lts bnn] h;/L @)$^ ;fnsf] kl/jt{gsf]
b'?kof]u ub}{ g]kfndf z;:q åGå lgDTofP, km]/L klg hg cfGbf]ng–@ sf pknAwLsf]
/Iff lo g]tfx? af6 xf]nf eGg] s'/f z+sfs} 3]/fdf 5 . jf:tjdf o:tf] lsg x'G5
< zfob ;/sf/ s'g} cb[Zo zlQm af6 ;+rfnLt 5 . To:tf] zlQm h"g ck/fwLs
dfgl;stf / ultljlwdf tNnLg 5 . To;}n] t ;+;bsf] lgb]{zg dfGg ;/sf/ afWo
b]vLb}g, gful?s ;dfhsf ;'emfj o;nfO{ kRb}g / 6]an d'lg af6 eP klg b/af/sf] k'hf
ub{5 . cGt/fi6«Lo kmf}hbf/L cbfnt cg'df]bg ug{ klg ;/sf/n] clwsf/sld{x?nfO{
9fF6L/x]sf] 5 . /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u nfO{ ;';'Kt kl/Psf] 5 . olb o:t}
cfn6fn] k|s[lt /fvL/fVg] xf] eg] xfnsf] ;/sf/ / /fhg}lts bnn] hg cfGbf]ng–@ sf
pknAwL u'd]sf] lbg lgDTofpg] 5g clg plgx? cfkm} / g]kfnL hgtf km]/L ToxL
ck/fwLs ;d'xsf] ;/sf/sf hgtf aGg] 5g\ h;sf bf]ifLnfO{÷ck/fwLnfO{ sf/jfxL ug]{ x};Lot
g t g]kfnL ;dfh ;+u x'g]5 g t o;df ljZj ;d'bfon] rf;f] b]vfpg] 5 .
xf] o:tf] kl/l:ytL cfpg glbg klg
cGt/fi6«Lo kmf}hbf/L cbfnt cg'df]bg ul/ g]kfn kIf /fi6« aGg' clt cfjZos 5 .
h;n] g]kfnL ;dfhdf dfgjLo ck/fw ug]{x?nfO{ cbfntsf] s73/fdf pEofpg ;Sg] 5 . ha
b08lxgtf /lx/xG5 ta lk8Ltx?df cqmf]; k}bf x'G5, ;dfhdf ljb|f]x / ljljwvfn] åGå
rs{G5 / d'n's cGof]n, c/fhstf / cl:y/tf tkm{ wslnG5 . o:tf] kl/l:ytL cfpg glbg
/ g]kfndf cuf8L a9L/x]sf] zflGt k|s[ofnfO{ k'0f{tf lbg, dfgj clwsf/sf] xgg ul/
h3Go ck/fw ug]{nfO{ b08 / ;hfFosf] efuLbf/ u/fpg cGt/fi6«Lo kmf}hbf/L cbfnt
cg'df]bg ug}{ kg]{ b]vLG5 . ctM ;r]t gful/s, gful/s ;dfh, clwsf/sld{, ;+rf/
dfWodx? ;a}n] Ps :j/df ;/sf/nfO{ emsemsfpg' k/]sf] 5 h;n] ;/sf/nfO{ Ps jif{
klxn] cfkm}n] u/]sf] k|lta4tf k'/f ug{ k|]/Lt u/f];\ , Joj:yflksf–;+;bn] klg
cfkm'n] Ps jif{ cuf8L ;/sf/nfO{ lbPsf] lgb]{zgsf] pknlAw jf/] ;/sf/ ;+u
>fj0f ( ut]s} ;fO{tdf hgsf/L dfuf];\ .
Holidays

labf clwsf/ xf]Og, of] t ;'ljwf xf]
. g]kfn ax'eflifs, ax' ;fF:s[lts Pj+ ax'wfld{s b]z ePsf]n] xfn;Dd rlncfPsf -lxGb'
wd{ ;:s[tL ;DaGwLt rf8kj{sf_ kj{ labfx?df cGo wd{ ;:s[tL;+u ;DaGwLt rf8kj{x?sf labfx? yKb} hfg] xf] eg] ;+ejtM
g]kfndf sfd ug'{kg]{ lbgx? b'n{e g} xf]nfg . ;du|df g]kfndf gofF jif{x? dfq}
klg %–& j6f 5g\ . wd{ ;:s[lt cg';f/sf rf8kj{ t cgluGtL g} 5g . x/]s lbg
s'g} g s'g} wd{ ;d'bfo jf hftL ljz]ifsf] ljz]if rf8 k/]s} x'G5 . o:tf] kl/l:ytLdf
b]zdf ljbf Joj:yf clt g} ;f]r k'–ofP/ to ug'{kg]{ b]lvG5 . gofF jif{sf] cfudg
;+u} gofF kfqf] lgdf{0f b'|t ultdf e} /x] klg ljbfsf] ;Gbe{df xfn;Dd vf;} jx;
ePsf] gkfOPsf]n] o; n]v dfkm{t ljbf ;DalGw jx; rnf]; / pko"St k4lt cg';f/ gofF
g]kfndf ljbf Joj:yf xf];\ eGg] dgzfo n] of] n]v tof/ kf/]s]f x'F .
gofF aif{sf] cfudg ;+u;+u} gofF
g]kfndf ljljw s'/fdf kl/jt{g cfjZos b]lvG5 . oxL lznlznfdf g]kfndf ljutsf
jif{x?df lbOb} cfPsf labfx?df klg kl/jt{g ug'{ h?/L 5 . xfn gofF jif{sf] kfqf]
k|sfzgsf] sfo{ cuf8L al9/x]sfn] cfpFbf] aif{df ljbfsf] af/]df ;/sf/n] ;a}eGbf klxn] dlGq
kl/ifbsf] a}7saf6 :ki6 ?kdf gofF g]kfndf x'g] ljbf Joj:yf ;fj{hgLs ug'{ clt
cfjZos 5 . x'gt xfn} dfq dlGq kl/ifbn] ljleGg wd{ ;:s[lt dfGg] hgtfnfO{
ltlgx?;+u ;DalGwt rf8kj{df ljbf lbg] lg0f{o ul/;s]sf] 5 t/ lt ljbfx? TotL :ki6
/ k|ofKt cyjf Jofjxfl/s b]lvb}gg\ .
;/sf/sf] lg0f{oaf6 lqmZrLogx?nfO{
lqm;d;df, O:nfdx?nfO{ Ob tyf js/ Obdf, t/fO{ hghftL -yf?_ nfO{ df3Ldf /
3f]8]hfqf, OGb|hfqf tyf ufO{hfqfdf sf7df08f}|df ljbf lbg] eGg] lg0f{o cg'lrt 5}g
. t/ To:tf ljbf cfkm}df k|ofKt 5}gg\ . h:tf] sf7df08f}| aflx/ klg k|z:t g]jf/ ;d'bfo
ePsf] x'gfn] / ufO{hfqf, OGb|hfqf h:tf kj{df plgx?nfO{ klg pQm ljbf rfxLg]
x'g;Sg] x'gfn] o;df k"g{ljrf/ ug'{ cfa:os b]lvG5 . o;sf cltl/St sltko wd{
;:s[ltsf JolQmnfO{ ljBdfg bz}+ ltxf/sf] ljbf cfjZos gx'g klg ;S5 . To;}n] lt
kj{df ;a}n] ljbf lng'k5{ eGg] dfGotf klg /lx/xg' Tolt plrt b]lvb}g . ctM oxfF
lgDgfg';f/ @ k|sf/sf ljbf k|:tfj u/]sf] 5' .
·
/fli6«o ljbf
/fli6«o ljbfsf] ;Gbe{df b]zn] dfgL
cfPsf] ;do cg';f/sf] gofF jif{ lbj;, ;+ljwfgsf] lgdf0f{ e};s]kl5 ;+ljwfg lbj;,
nf]stGq lbj;, zlxb lbj; cfbL h:tf gofF g]kfnsf]] ;[hgf ug{ dxTjk"0f{
e"ldsf v]n]sf ultljlwx? ePsf] lbgnfO{ /fli6«o ljbfsf] ?kdf dfGg'k5{ / Tof]
lbg /fli6«o ljbfsf] Joj:yf ug'{k5{ . lt ljbfx? /fli6«o :t/df g} ;Gbe{ cg';f/sf
pT;j tyf ljljw sfo{s|d ul/ dgfpg] kl/kf6L a:g' cfjZos 5 . o:tf /fli6«o kj{x?df
ljz]iftM x/]s gful/sn] :j:km"t{ ?kdf ;xefuL x'g] jftfj/0f ePdf dfq o:tf
kj{sf] dxTj /xG5 / lt afx]ssf ;a} kj{ ljbfx?nfO{ ;a}If]qsf >lds, sd{rf/Lx?n]
cfkm\gf] wd{, ;:s[lt, OR5f / cfjZostf cg';f/ lng ;lsg] agfpg' ckl/xfo{ 5 . h;n]
ljbfsf] ;xL ;b'kof]u dfq ge} sfof{no tyf Jofj;foLs k|lti7fgdf x'g] sfo{x?
lgodLt x'g ;S5g .
·
kj{ ljbf
>lds tyf sd{rf/Lx?nfO{ k|bfg
ul/g] ljbfsf] lznlznfdf kj{ ljbfnfO{ v'Nnf ?kdf 5f]l8g'k5{ cyf{t sd{rf/Lx?n]
cfkm\gf] hftLotfsf] cfwf/df cfkm"n] h'g wd{ dfGg] xf] Tof] wd{ cg';f/sf]
r8kj{df rfx]sf] a]nfdf ljbf lng kfpg'k5{ . h:t}+ lxGb' wd{ dfGg]n] bz}+df ljbf
lng kfpg'k5{ eg] c? wd{ dfGg]n] cfkm\gf] wd{ ;:s[lt cg';f/sf] rf8kj{df kfos÷cfjZos
kg]{ a]nfdf ljbf lng kfpg' kg]{ ul/ kj{ ljbfnfO{ v'Nnf 5f]l8g'k5{ . o:tf]
Joj:yf nfu' ePdf sfof{nox? tyf Jofj;foLs k|lti7fgx? klg zlgjf/ afx]s ;a} rf8kj{df
nfdf] ;do;Dd aGb ug'{kg]{ cj:yf cfpg] 5}g . ;/sf/L, u}/ ;/sf/L, z}lIfs, ljlQo
cfbL x/]s If]qdf of] Joj:yf nfu' ePdf b]zsf] ;Dk"0f{ :t/sf sfof{nox?af6
hgtfn] h'g;'s} a]nf klg ;]jf lng ;Sg]5g . o:tf ljbfx? l:js[tL ug]{ clwsf/ x/]s
sfof{nosf sfof{no k|d'vnfO{ lbO{ x/]s >lds tyf sd{rf/LnfO{ aflif{s?kdf ;dfg
;do kj{ ljbfsf] ?kdf cfcfkm\gf] wd{, rf8kj{, OR5f / cfjZostf cg';f/ ljbf lng
;Sg] Joj:yf ug{ ;s]df clt g} pko"St x'g]5 . o;sf cltl/St c:tJo:t z}lIfs
If]qnfO{ ;lx dfu{df Nofpg :ki6 z}lIfs kfqf] / z}IfLs k|lt:7fg tyf ;d'bfonfO{
lbOg] ljbfx? klg :ki6 tf]sLg' cfjZos x'G5 . ljz]iful/ dfyL elgP h:tf] ljbf
-:j]lR5s ljbf_ z}lIfs If]qdf Tolt Jofjxf/Ls gx'g ;S5 h'g s'/fsf] af/]df klg
ljrf/ k'–ofpg' cfjZos 5 .
Subscribe to:
Posts (Atom)